TELEGRAFOV VREMEPLOV: Trg Republike od Prvog svetskog rata do Devetog marta (FOTO)

Veliki protest opocizije, koji se na beogradskom Trgu Republike odigrao 9. marta 1991. godine, jedan je od najznačajnijih događaja u novijoj istoriji Srbije, ne toliko po konkretnim posledicama, koliko po tome što je bio svojevrsni okidač za mnoge naredne događaje. Izgleda je ovo mesto u Beogradu, u blizini kog su Turci nekada vešali "nepodobne", posebno značajno za sudbinu čitave zemlje.

Davnog 28. jula 1914. godine, u 11 časova, Vlada Austrougarske objavila je rat Kraljevini Srbiji. Dan kasnije, regent Srbije princ Aleksandar Karađorđević objavio je ratni proglas, pročitan upravo na tadašnjem Pozorišnom trgu.

- Na našu Srbiju nasrnulo je veliko zlo. Austrougarska nam je objavila rat... Nevolje naše Kraljevine i našeg naroda sa Austrijom nisu počele od juče... Moja je Vlada...htela izbeći po svaku cenu sukob i zato je izišla u susret austrougarskoj Vladi do krajnjih granica popustljivosti, preko kojih ne može ići nijedna nezavisna država... Nažalost, bečki državnici ostaše gluhi... Ja sam prinuđen pozvati sve moje drage i hrabre Srbe pod srpsku trobojku... Srbi, branite svom snagom svoje ognjište i srpsko pleme!

Nekoliko decenija kasnije, tek oporavljena od ratnih razaranja iz Velikog rata, Srbija, sada u okviru Kraljevine Jugoslavije, ponovo se našla na istorijskoj prekretnici. Nakon što je knez Pavle Karađorđević, u ime tadašnje Vlade, potpisao pristupanje Kraljevine Trojnom paktu, u Beogradu je 27. marta 1941. godine izveden vojni puč. Vlada Cvetković-Maček je zbačena, na vlast je doveden tek punoletni kralj Petar II, a pobesneli Adolf Hitler odlučio je da bombarduje Jugoslaviju.

Nakon oslobođenja Beograda i uspostavljanja Republike, istorijske tenzije su se smirile. Nekoliko decenija nije bilo objava ratova, a Beograd je postao prestonica u koju su rado svraćali mnogi svetski državnici. Ipak, nakon smrti Josipa Broza Tita, najpre se probudila netrpeljivost među "bratskim narodima", a potom su počela i politička previranja u samoj Srbiji.

Na prvim višestranačkim izborima u Srbiji, održanim 1990. godine, na vlast dolazi Slobodan Milošević. On ubrzo, kao jedan od instrumenata vlasti, počinje da koristi Televiziju Beograd, na čijem se udaru sve češće nalazi lider najjače opozicione partije Vuk Drašković.

Tako je urednik ove televizije Slavko Budihna u centralnoj informativnoj emisiji "Dnevnik", u subotu 2. marta 1991. godine, Draškovićevu partiju nazvao "produženom rukom Tuđmana i hrvatskih ustaša". Sedam dana kasnije na Trgu Republike održane su masovne demonstracije, a jedan od zahteva bio je da urednici Televizije Beograd Dušan Mitević, Sergej Šestakov, Predrag Vitas, Ivan Krivec i Slavko Budihna podnesu ostavke.

Iako u pomenutom trenutku neuspele, ove demonstracije imale su dalekosežne posledice na događaje u Srbiji. Uostalom, kao i druga dva velika događaja koja su se na ovom mestu odigrala.

(M. Stojanović)