Ušli smo u vodenu kapiju Beograda, koju je 80 godina prekrivala zemlja, a iznad nje su tutnjali vozovi

Između Kule "Nebojša" i Beton hale upravo se vrši veliko iskopavanje između dva bedema beogradske tvrđave, a u rovu dubine preko četiri metra sada se jasno vidi stara austrijska opeka i jedna vrata - to je vodena kapija, jedna od nekoliko koje su postojale na rečnim prilazima gradu.

Naš reporter zavirio je na mesto koje je 80 godina bilo u velikoj meri skriveno od očiju Beograđana.

Kada govorimo o dva priobalna bedema, mislimo na dva velika zidana utvrđenja (jedno pored drugog, tzv. spoljni i priobalni bedem), koja su, međutim u jednom delu zatrpana nasipom, zemljom - čistom, crnom i rastresitom, a koju su verovatno ko zna odakle doneli Nemci kada su odlučili da postojeći kolosek oko Kalemegada dupliraju. Tako su ne samo zatrpali, već i uništili vredne arheološke tragove, naročito na vodenoj kapiji na kojoj se više ne vidi nikakva dekoracija. Priobalni bedem do sada se mogao videti samo sa strane reke.

U kapiji je bager, radi se nešto što bi moglo da se nazove grubim čišćenjem, jer arheološka istraživanja tek predstoje u onom trenutku kada se nasuti slojevi zemlje budu uklonili. Sve ovo radi se pre nastavka izgradnje linijskog parka, pod budnim okom arheologa, koji čekaju da se dođe do sloja koje otkriva i neke tajne Beogradske tvrđave. Plan je da jedan deo bedema ostane otkriven, u okviru budućeg parka dostupan posetiocima, dok bi otkrivanje celog bilo izuzetno komplikovano.

U toj staroj kapiji mogu se videti samo uredno naslagane opeke. Malo mašte potrebno je da se oseti duh prohujalih vekova, burnih godina ratova, razaraznja i obnove, osvajanja i padova, straha, poraza i pobedonosnog žara.

Otkopava se istorija, a zemlja krije ostatke ne samo baroknog, nego i srednjevekovnog Beograda.

Ipak, prestonička tvrđava, kakvu danas poznajemo, mahom je oblikovana u baroku, a to važi i za ovu kapiju, koja će tek biti do detalja istražena. O tome koliko je otkriće značajno, za "Telegraf" je govorio istoričar umetnosti Marko Bogdanović.

On je objasnio da je Beograd u srednjem veku bio pod srpskom i mađarskom vlašću, pa se na tvrđavi mogu videti i ostaci grada despota Stefana. Ali tvrđava pada u ruke Otomanske imperije 1521. godine. Ona, međutim, za razliku od samog grada nikada nije u potpunosti poprimila orijentalni izgled. Krajem 17. i početkom 18. veka, pod uticajem austrijskih osvajanja, ona postaje jedno od najbolje utvrđenih gradova Evrope u baroknom stilu.

Prvo osvajanje beogradske tvrđave od strane Austrije bilo je 1688. i za te dve godine njihove vladavine italijanski arhitekta Andrija Kornaro radio je njenu rekonstrukciju za potrebe Austrije. Ali kada su Turci ponovo zauzeli tvrđavu, njen razvoj nastavljen je u stilu svojstvenom zapadu. Turke nije interesovao stil, već uspeh, trebalo im je ozbiljno utvrđenje, pa Kornaro nastavlja da radi za njih - bio je potplaćen ili zarobljen, to je radio dobrovoljno ili prisilno, istorija ne može da odgonetne taj detalj, ali je izvesno da je u kasnijim godinama činio namerne greške koje će Austriji pomoći da ponovo osvoji Beograd.

Novo osvajanje se dogodilo 1717. godine, kada tvrđava dobija izgled koji bismo mogli da uporedimo sa današnjim. Barokno utvrđenje sa velelepnim kapijama, od kojih je najznačajnika Kapija Karla šestog.

- Nakon osvajanja počinje da se planira najveća rekonstrukcija Beogradske tvrđave i jedna od najvećih rekonstrukcija u to doba u Evropi. ogroman kapital je uložen. Ulaže ne samo Bečki dvor, već i Vatikan, dvojica papa finansiraju rekonstrukciju i Beograd tada postaje jedan od najutvrđenijih gradova. Projekat tvrđave radi Nikola Doksat de Morez - priča nam Bogdanović.

Šetamo se u blizini obale, dok se pod nama nalaze mukom građeni, ali i nemilosrdno razarani priobalni bedemi. I sami Austrijanci uništavali su svoje delo 1739. godine, kako ono ne bi služilo neprijatelju, pa je bedem u velikoj meri oštećen. Oni delovi bedema koji su nestali pod nasipom tokom Drugog svetskog rata po prvi put postaju vidljivi na delu koji se trenutno istražuje, a koji smo na početku teksta opisali.

- Tvrđava je zavšena izgradnjom Kapije Karla VI, zvanična godina završetka rekonstrukcije tvrđave je 1736, mada tvrđava nikada nije u potpunosti bila završena.

Prateći trasu ukopanih bedema dolazimo i do Bastiona svetog Jakoba, jednog čije je ime zadržano do današnjih dana (beogradski bastioni bili su nazivani po rimokatoličkim svecima u to doba).

Malo dalje od spomenutog bastiona nalazi se iskopina u kojoj radnici sarađuju s arheolozima Zavoda za zaštitu spomenika kulture Republike Srbije.

Tu je i tek otkopana vodena kapija Beograda.

- Ova kapija takođe je sagrađena početkom 18. veka, ali ovde se, inače, nalazio i srednjevekovni bedem, iz vremena despota Stefana Lazarevića, a u blizini se nalazila i kula mlinara - kazao nam je Bogdanović.

Trasa tog srednjevekovnog bedema tek treba da se istraži.

Potez priobalnog bedema je, inače, veoma dug i definitivno najmanje istražen o strane arheologa. On je dugo bio nedostupan zbog visokog nivoa vode, ali i zbog gradnje železničke pruge, u više navrata tokom prve polovine 20. veka, sudeći po raspoloživoj fotokoumentaciji.

Potpuno otkrivanje makar dela priobalnog bedema Beograđanima i gostima našeg grada pružiće uvid u dugo skrivane tajne Beogradske tvrđave.

(Telegraf.rs)