Na koga je Vesić mislio kada je u svojoj kolumni spomenuo fanariote? Zbog čega su oni opasni za SPC

Foto: Marko Jovanović

Dok se Srbija uzdizala kao moderna država, vlasti su mnogo polagale ne samo na razvoj profanih institucija, već i duhovnog temelja na kom će iznići novo, moderno srpsko društvo. Posebno u 19. velu gradile su se mnoge crkve koje su u arhitektonskom smislu toliko značajne da se nalaze na listi zaštićenih spomenika kulture.

Preporučujemo

Paralelno sa razvojem moderne države, razvijala se i ozbiljna crkvena organizacija, koja je konačno ujedinjena stvaranjem nove kraljevine "od Vardara do Triglava". Sve naše crkve i manastiri bili su konačno deo jedinstvene Srpske pravoslavne crkve.

Beograd, kao glavni grad Srbije takođe je i mesto veoma značajnih srpskih svetinja, a na to koliko se malo govori o njima ukazao je zamenik gradonačelnika Beograda Goran Vesić u svojoj najnovijoj kolumni u "Politici". On, je povodom izložbe "Molitvena izvorišta", o srpskoj pravoslavnoj crkvenoj arhitekturi, podvukao upravo na značaj crkve u stvaranju moderne Srbije.

"Uporedo sa izgradnjom državnih institucija gradile su se i crkve", piše Vesić.

"Danas gotovo da ne znamo da je Srpska pravoslavna crkva, nakon ukidanja Pećke patrijaršije, stavljena pod vlast Vaseljenske patrijaršije u Istanbulu. Grci iz Istanbula, iz oblasti Fanara, kontrolisali su crkvene prilike u većem delu srpskih zemalja. Grci su bili vladike i sveštenici po srpskim krajevima koji su bili pod Turcima. Turci su držali svetovnu vlast, a Grci duhovnu. Svoje vladičanske i svešteničke činove fanarioti su kupovali za veliki novac. Srbi su ih zapamtili po zlu, po šurovanju sa Turcima i nebrizi za duhovne potrebe naroda. Kao što su Turci ubirali svoje harače, tako su i fanarioti uzimali svoje dažbine", napisao je Vesić.

Međutim, Vesić ističe i da "danas napadi i pokušaj razbijanja Srpske pravoslavne crkve u regionu znače napad i na srpsku državu".

"Zanimljivo je da crkvu sa jednakim žarom ruše protivnici Srbije u regionu, ali i oni iz crkve koji bi da ponovo stave srpsku crkvu pod kontrolu fanariota i Istanbula".

Aja Sofija, Foto: Tanjug/Zoran Žestić

Na koga je mislio Goran Vesić kada je podsetio na priču o fanariotima i Vaseljenskoj patrijaršiji?

Taj odgovor pokušali smo da dobijemo od verskog analitičara Željka Injca, koji nam je ukazao na široku pozadinu i aktuelnost ove priče. Definitivno, među modernim "fanariotima" mogu da se izdvoje pojedini episkopi, pre svega na zapadu ali u regionu, koji se svojim radom priklanjaju ideji Carigrada da pod svoj plašt privoli sve pravoslavne crkve i tako centralizuje crkvenu vlast, što se za 2.000 godina dogodilo samo jednom i - završilo se velikim raskolom na Pravoslavlje i Katoličanstvo.

Ko danas pokušava da centralizuje pravoslavlje i vodi li to novom raskolu?

- Tema je veoma aktuelna - započinje priču analitičar Injac.

On nam je objasnio, najpre, da je Fanar oblast gde je za vreme Otomanske imperije bilo sedište Vaseljenske patrijaršije. Grci su tu imali glavnu reč i oni su odatle slali episkope i sveštenike na prostore nekadašnje Pećke patrijaršije, koju je prethodno Turska ukinula.

Ali, dešavalo se mnogo nečasnih radnji - činovi su se zaista kupovali, što je protivno crkvenom zakonu. U igri je, priča nam Injac bio novac, a ne briga za duhovnost vernika, pa se dešavalo čak i da su pred njihovim očima brojni pravoslavci olako prelazili u islam.

Sada, ponovo, Carigrad pokušava da utiče na druge crkve, koje je do sada tretirala kao sestrinske, ali uspostavaljajući novu teologiju Carigrad prihvata isključivo "majčinsku" ulogu, zapravo maćehinsku.

- Vesić je lepo primetio da je nezavisnost države pratilo osamostaljenje crkve. Namera carigradskog patrijarha Vartolomeja je da stavi pod svoju kontrolu veći deo pravoslavne crkve, naročito u dijaspori, ali i u regionu. Počinju da se mešaju u Makedoniji, koja je kanonski deo SPC, a mešali su se i u Ukrajini u Rusku pravoslavnu crkvu, međutim, narod je ostao privržen moskovskom patrijarhu - kazao je injac.

Centralizacija vlasti u pravoslavlju je presedan koji bi, objašnjava injac, mogao da dovede do nove podele. Ruska crkva je bila dovoljno snažna da se suprotstavi tom uticaju, ali naša crkva je na testu.

- Oni su unazad stvarali teološku pozadinu da bi mogli da centralizuju vlast u pravoslavlju i da istanbulski patrijarh bude ono što je u rimokatočkoj crkvi papa. Mi  2.000 godina nemamo centralizovanu vlast i to je odlika pravoslavna crkve za razliku od Rimokatoličke - kazao je Injac.

Inače, patrijarh Vartolomej prvi je među jednakima u pravoslavnom svetu po časti, ali ne i po vlasti.

Na udaru je, pre svega, dijaspora. Tu je u igri velika količina novca.

- U SAD pokušavaju da sve pravoslavne crkve stave pod kapu jedne arhiepiskopije. Naša crkva je zato imala problem sa našim episkopima u Americi koji su menjaći crkveni Ustav krenuli putem prilagođavanja interesima Fanara - kazao je Injac.

Cilj Fanariota je da se pomesne crkve ograniče na prostor jedne države, stoga je istambulski patrijarh Vartolomej u pismu mitropolitu Amfilohiju izmislio novo ime za našu crkvu nazvavši je crkva u Srbiji, a to je tek sedama osmina onoga što čini jurisdikciju SPC, što u regionu, što u dijaspori.

Tri imena, kaže Injac, najznačajniji su danas sledbenici koje možemo nazvati "fanariotima".

- To su, pre svega Maksim, Grigorije i Irinej Dobrijević. Maksim i Grigorije su u dobrim odnosima, a Grigorije ga često brani. Inače, naša crkva je izložena napadima liberalnih medija, a zbog toga se propušta da se vidi suština problema - kazao je Injac.

Rešenje je, kaže analitičar, da se narod što više osvesti o realnosti ovog problema, budući da nemamo tu moć da se direktno odupremo Carigradu kao što je to učinila Moskva.

(Telegraf.rs)