Kako su beogradske ulice dobijale imena

Prve nazive beogradskim ulicama dali su Turci. Dušanova ulica zvala se Bitpazarska, zato što se u njoj nalazio čuveni Bitpazar sa malim radnjama punim istočnjačke robe. Karađorđeva ulica, koja se tako zove od 1906. godine, bila je Tefderdarska, po Tefder džamiji.

Po džamiji je naziv dobila i Gospodar Jevremova, koja se zvala Bajrak ulica po Bajrakli džamiji. Neke ulice dobijale su imena po značajnim Turcima koji su u njima živeli kao Jaja-pašina ulica, Eski-agina ulica i Deli-Ahmetova ulica. Bilo je ulica koje su dobile ime po staležima koji su u njima živeli, kao što su Spahijska, Čauška ili Delijska ulica.

Preporučujemo

Foto: Milena Đorđević

Od svih "turskih" ulica jedino je Delijska i danas zadržala isto ime. Naziv je dobila po Delijskom konaku koji se u njoj nalazio. Kada su Austrijanci 1718. godine osvojili Beograd mnoge ulice su promenile imena. Tako je Bitpazarska postala Dunavska ulica. Za vreme austrijske vlasti Ulica braće Baruh zvala se Eugena Savojskog, a današnja Vasina je bila Carigradska. Neke ulice su se zvale Apotekarska, Kamenička, Klosterska, Tri hana.

Foto: Wikipedia/ZlatanJovanovic

Karađorđevi ustanici podelili su grad na kvartove, a svaku kuću obeležili brojem. To se vidi iz tapija koje je izdavao Praviteljstvujušči sovjet. Tako je bilo sve do 15. marta 1847. godine kada se Uprava grada Beograda obratila Ministarstvu unutrašnjih dela moleći da se "numerisanju kuća pristupi jer se stanovništvo stalno umnožava i vlasti stalno nalaze građane kada im zatrebaju". Ministarstrvo je odredilo Komisiju koja je predložila da se "numerisanju kuća odmah pristupi zašta je Uprava varoši pripremila 1 800 tablica po sto para komad".

Foto: Wikipedia/Bobik

- Pored toga, Komisija je odlučila da se "varoš, u šancu i van njega, podeli na šest kavrtova i to: Mitropolitski, Zerečki, Savamalski, Terazijski, Palilulski i Vračarski", kao i "da se ulice u šancu krste" i to 30 ulica, dok je za oko 40 sokaka Komisija smatrala da im ne treba dati imena.

Foto: Tanjug/Rade Prelić

Ministarstvo je 9. februara 1848. godine odredilo imena prvih 30 ulica i to Glavna čaršija (Kralja Petra od Kosančićevog venca do Uzun Mirkove), Zerečka (Kralja Petra od Uzun Mirkove do Dušanove), Bitpazar (Dušanova), Jalija (Jevrejska), Šarene mejane (Gračanička), Mitropolitska (Sime Markovića), Jelenska (Ivan-begova), Varoš-kapijska (Čubrina), Školska (gornji deo Gračaničke), Menzulska (Rajićeva), Saraf-Kostina (Cara Lazara), Kalemegdanska (Knez Mihailova od Kralja Petra do Kalemegdana), Vojvodina (Knez Mihailova od Kralja Petra do Terazija), Stambol-kapijska (Vasina), Lomina (Uzun Mirkova), Cukićeva (Zmaja od Noćaja od Kralja Petra do Akademskog parka), Pljakina (Simina), Dositejeva (Jevremova od Kralja Petra do Zmaj Jovine), Mladenova (Gospodar Jovanova), Džamijska (Jevremova od Kralja Petra do Kalemegdana), Kujundžina (deo Višnjićeve), Molerova (deo Gospodar Jovanove), Živkovićeva (Rige od Fere), Policajna (deo Vuka Karadžića), Hajduk - Veljkova (Dobračina), Sava - kapijska (Pariska)…

Beogradske ulice - Foto: Tanjug/Rade Prelić

Beograd se ubrzano razvijao i širio, pa su 9. januara 1852. "Srbske novine" pisale da "Beograd kao glavna varoš najbolje je dokaziteljstvo o napretku u kojem se naša zemlja nalazi. Što god u Beogradu motrimo sve svedoči da je Beograd ozbiljno napredovati počeo, da raste njegovo blagostanje, da on uviđa svoj zadatak – biti ogledalom Srbije...

Knez Mihailo Obrenović 1864. imenuje Komisiju za naimenovanje ulica koja je radila skoro šest godina. Prva odluka ove Komisije 1870. godine bila je da se novo prosečena ulica od Ruskog cara do Delijske česme nazove po Mihailu koji je ubijen u atentatu 1868. godine.

Beogradske ulice - Foto: Milena Đorđević

Na osnovu predloga ove komisije, marta 1872. godine Oštinski odbor izvršio je imenovanje šezdeset ulica. Imena mnogih od tih ulica i danas su u upotrebi, a zvale su se Kosmajska, Dušanova, Skadarska, Balkanska, Poštanska, Savska, Spasovska, Resavska, Dunavska, Ribarska, Visoka, Pivarska, Prepelička, Topličin venac, Pozorišna, Vase Čarapića, Kneza Miloša (koja se od 1898. godine zvala Miloša Velikog), Beogradska, Kneza Milana, Bolnička, Kastriotova, Dva bela goluba, Brkina, Kosančićev venac, Obilićev venac, Hajduk Veljkov venac, Reljina, Prizrenska, Solunska, Dubrovačka, Kosovska, Dva jablana, Skopljanska, Višnjička, Hilendarska, Simina, Kondina, Zetska, Cetinjska, Zeleni venac, Kralja Milutina, Cigljarska… Deset godina kasnije, 1882. godine, Miloš Milisavljević objavio je spisak beogradskih ulica po kvartovima. Naš grad se prostirao do Slavije i imao je šest kvartova, Varoški, Terazijski, Paliluski, Vračarski, Savamalski i Dorćolski sa 176 ulica. Grad se završavao u današnjoj Beogradskoj ulici.

Beogradske ulice - Foto: Milena Đorđević

Iste, 1888. godine, Beogradska opština bira novi Odbor za naimenovanje ulica koji utvrđuje pravila rada. Dogovorili su se da što manje menjaju imena postojećih ulica tamo gde imaju opravdanja, da se za nazive ulica upotrebe imena za narod zaslužnih ličnosti, a zatim imena srpskih reka, oblasti i planina. Dogovoreno je da se ulicama u blizini Tvrđave "dadu imena ljudi iz Prvog srpskog ustanka koji su sudelovali u oslobađanju Beograda 1806. godine".

Tako je ulica koja vodi od Narodnog pozorišta do Studentskog trga dobila ime Vasina jer je Vasa Čarapić zazuzeo Stambol kapiju na kojoj je smrtno ranjen. Ulica koja vodi od Kinoteke (nekada zgrade Beogradske opštine) dobila je ime po Uzun Mirku Apostoloviću koji je iz tog pravca sa ustanicima ušao u Beogradsku tvrđavu dok je njoj paralalena ulica dobila ime Zmaja od Noćaja po čuvenom Stojanu Čupiću. Ulica od Patrijaršije do Uzun Mirkove dobila je ime Dubrovačka jer su tu u vreme vlasti despota Stefana Lazarevića bile magaze dubrovačkih trgovaca. Već 1895. godine Beograd je imao 213 imenovanih ulica - naveo je on u autorskom tekstu.

Došlo je vreme da, kao u devetnaestom veku, posle svih propalih država kojima je Beograd bio glavni grad, posle neuspelih ideologija i obnove državnosti Srbije, beogradske ulice ponovo budu srpske, kao i internacionalne u smislu zahvalnosti onim ličnostima, narodima i gradovima koji su učinili nešto dobro za Srbiju.

(Telegraf.rs/Politika)