Procvat srpske prestonice tridesetih godina: Beograd je između dva rata imao svoj najsjajniji period (FOTO)

Posle Prvog svetskog rata, Beograd je morao da se digne iz pepela, a naši preci su ga pamtili kao veliki rat. Uništeno je 30 odsto beogradskih stanova, što je mnoge ostavilo na ulici. Potencijal koji je Beograd počeo da pokazuje privukao je veliki broj ljudi da se iz manjih mesta Srbije i Jugoslavije preseli u prestonicu.

FOTO-UBOD: Trg Nikole Pašića za vreme kraljevine izgledao je POTPUNO DRUGAČIJE nego danas (FOTO)

Preporučujemo

GLAVNJAČA, CENTRALNI ZATVOR STAROG BEOGRADA: Otkrivamo gde se nalazila ova zgrada (FOTO)

URBANIZAM I GRADNJA

Beograd je odjednom postao preplavljen stanovništvom i svi su želeli deo njegovog zemljišta. To je skoro bilo nemoguće, s obzirom na to da je grad bio u rukama najbogatijih, koji su činili 10 odsto stanovništva. Atraktivni objekti van užeg centra grada privlačili su elitu da gradi i naseljava se u blizini.

Tako su u okolini Belog dvora počele da niču elitne vile koje i danas krase taj deo grada. Ostatak Beograda takođe se širio delovanjem imućnih. Oni su delili svoje ogromne zemljišne posede na mnoštvo manjih parcela, koje su rentirali i prodavali srednjoj i nižoj klasi.

Gostionica "Kičevo", verovatno tokom međuratnog perioda. Foto: Wikimedia Commons/politikin-zabavnik.rs

Već u prvih desetak godina posle Prvog svetskog rata, Beograd se mnogo promenio. Mnoge ulice su dobile nov izgled, a neke su proširene. Umesto starih kuća su dizane nove višespratnice i palate. Na mestima dojučerašnjih njiva i ledina su stvarani novi delovi grada.

Tokom 1923. je napravljen novi Generalni urbanistički plan. Tada je prvi put u beogradskoj istoriji iznet plan da se grad proširi na levu obalu Save, Veliko ratno ostrvo i na Adu Ciganliju, koja bi bila pretvorena u sportsko-rekreativnu zonu. Već tada je prostor na kome bi kasnije nastao Novi Beograd smatrano za prostor za novi grad budućnosti.

Restoracija i pivnica "Zagreb" u Beogradu, u međuratnom periodu. Foto: Wikimedia Commons/politikin-zabavnik.rs

OTVOREN SAJAM I BEOGRADSKI ZOO VRT

Zgrada SANU-a je završena između dva svetska rata. Centar grada izgledao je evropski. Na to je najviše uticalo podizanje niza zgrada javne namene, kao što su fakulteti oko Kapetan Mišinog zdanja, Kolarčevog narodnog univerziteta, zgrada SANU, Univerzitetske biblioteke, kompleksa univerzitetskih klinika, Beogradskog sajma, Glavne pošte i niza drugih zgrada. Grad se širi i u pravcu Dedinja i Topčidera. Na prostorima na kojima su nekad bili vinogradi, sada su nicala elitna naselja sa luksuznim vilama.

Knez Mihajlova ulica je od krivudavog, sokaka u međuratnom periodu postala trgovački centar grada. Ta ulica je postala ulica puna luksuznih radnji i uređena glavna ulica. Simbol modernog Beograda postaju i Terazije, preko koga je sad sproveden tramvajski saobraćaj.

Podignut je most viteškog kralja Aleksandra, ponikao je Beogradski sajam, otvoren je Zoološki vrt, završeno je zdanje Doma naroda, nicale su palate na Terazijama, uređivana je Beogradska tvrđava.

Pop Lukina ulica, na potezu od Brankove prema Jug Bogdanovoj. Levo se vidi kafana i pivnica "Zlatan konj". Foto: Wikimedia Commons/politikin-zabavnik.rs

TURIZAM

Turizmom su se sistematski bavili državni i opštinski organi vlasti, velikani srpske književnosti, udruženja građana i pojedinci. Otvaranjem Umetničkog paviljona Udruženja prijatelja umetnosti "Cvijeta Zuzorić" (1928) i Muzeja kneza Pavla (1936) dolazi do procvata kulturnog turizma.

Kao prestonica Kraljevine Jugoslavije, Beograd postaje nezaobilazna destinacija privrednika, naročito nakon otvaranja Beogradskog sajma (1937). Razvoj turizma stvorio je potrebu za većim brojem školovanih ugostiteljskih radnika pa se u Beogradu otvara Viša ugostiteljska škola (1938) koja je, po pisanju savremenika, bila prva škola ove vrste na Balkanu.

Gostionica i kafana "Radnička kasina" u Pop Lukinoj tokom 1920-ih godina. Foto: Wikimedia Commons/politikin-zabavnik.rs

Prema podacima, uoči Drugog svetskog rata Beograd beleži više posetilaca od tada najvećih turističkih centara – Dubrovnika i Bleda. Beograd prima sve više turista, ali i Beograđani putuju. Razvija se sportski turizam, otkrivaju se turistički i zdravstveno-rekreativni potencijali srpskih banja i planina.

Imućniji stalež letuje na Jadranu i putuje avionom ili sopstvenim automobilom. Istovremeno se razvija i neprofitni, omladinski turizam, pa i školska populacija putuje u morska ili planinska omladinska odmarališta. O turizmu se puno piše, bilo u radovima teorijskog i naučnog karaktera ili u formi putopisa.

PUTUJUĆI FRIŽIDERI - AJSKASNE

Interesantno je da u to vreme nisu postojali frižideri, ni zamrzivači. Kao zamena koristile su se fabrike leda, već su u zapregama dve velike table sa ledom vožene kroz grad, preteče frižidera su se zvale ajskasne, a izgledali su kao vitrine sa duplim zidovima između kojih se stavljao led, pa bi tokom letnjih dana prestižni hoteli i restorani čuvali lako kvarljive namirnice.

Foto: Arhivska Fotografija

REKA SAVA

Leva obala Save do Prvog svetskog rata bila pod austrougarskom upravom, pa premuna baruština i trske i nije bila interesantna. Tridesetih godina je osnovano Društvo ljubitelja Save , a pošto je otvoren i Most kralja aleksandra, postala je znatno zanimljivija. Ispod mosta prema ušću nalazilo se i kupalište Nica. S desne strane reke nicala je današnja Beton hala, jer je pristaništu bio potreban adekvatan magacinski prostor.

Foto: Petar Lazović

DANSKI NASIP

Priobalje Save na današnjoj novobeogradskoj strani bilo je nepristupačno i neugledno dok dva preduzeća iz Danske nisu potpisala ugovor za opštinom grada Beograda da naspu i urede obale i izgrade obalsko utvrđenje.

Gornji deo od današnjeg šetališta od Brankovog mosta do Ušća pravljen je od 1938. godine, a građani su ga zbog izvođača radova zvali Danski nasip. Izgradnja obale je potisnula kupalište kod kafane Nica, koja je bila preteča današnjih splavova.

Pogled na krovove starog Beograda sa jedne zgrade u Pop Lukinoj tokom 1920-ih godina. Foto: Wikimedia Commons/politikin-zabavnik.rs

GRADONAČELNIK

Od 10. januara 1935. do 13. septembra 1939. godine, u vreme procvata Beograda, gradonačelnik srpske prestonice je bio Vlada Ilić srpski industrijalac, predsednik beogradske Industrijske komore i Centralne industrijske korporacije Jugoslavij.

Stvorio je poslovnu imperiju, koja je imala u svom posedu 17 fabrika većinom iz tekstilne branše (štofare), Električno preduzeće Srbija i brojne nekretnine. Kao i ostali što su došli na vlast u vreme komunističkog režima, , posle rata je pao u nemilost pa je osuđen za saradnju sa okupatorom, jer su njegove fabrike radile tokom okupacije, a imovina mu je konfiskovana.

Foto: Wikimedia/Matija

BEOGRADSKI UNIVERZITET

Beogradski univerzitet je 1936. godine dobio 40 uniformisanih stražara koji su bili zaduženi da održavaju red. Zainteresovani za ovaj posao su uglavnom bili podoficiri, koju su dobro poznavali taj posao.

Uniforme koje su nosili stražari su bile tamnozelene boje. Čuvari nisu imali opasače, ali su revolvere nosili u zadnjem džepu pantalona.

(Telegraf.rs)