UPOZNAJTE BEOGRAD: Znate li ko je Riga od Fere, čije ime nosi ulica u centru prestonice (FOTO)

Riga od Fere, grčki revolucionarni pisac, čije ime nosi jedna od ulica u centru Beograda, u prestonici Srbije bio je samo jednom - kada su ga Turci pogubili. Njegov spomenik danas krasi centar grada, spomen-ploča čuva istoriju na kuli "Nebojša", a ulica povezuje poljskog nacionalnog heroja Tadeuša Košćuška sa srpskim carom Dušanom Silnim.

OD PRIJATELJA TURAKA DO REVOLUCIONARA

Rigas Feraios ( Ρήγας Βελεστινλής-Φεραίος) rođen je u Tesaliji, u bogatoj porodici. Nakon školovanja postao je učitelj u naselju Kisos, ali je ubio značajnog lokalnog Turčina, zbog čega je morao da pobegne na vrhove Olimpa. Odatle je, preko Atosa i Konstantinopolja, stigao do Bukurešta. Kada je 1787. godine izbio Rusko-turski rat, Riga od Fere bio je zadužen za inspekciju vojske u Krajovi.

U to vreme, na drugom kraju Evrope, budila se Francuska revolucija. "Dobar glas" daleko se čuo, pa je stigao i do Rige, koji je počeo da veruje da je nešto slično moguće i na Balkanu. Naime, junak naše priče verovao je u samoopredeljenje pravoslavnog stanovništva unutar Osmanskog carstva, zbog čega se sastajao sa grčkim episkopima i pobunjeničkim vođama tražeći podršku za ustanak.

Kada se rat završio, Riga od Fere otišao je u Beč. Tamo je uređivao grčke novine "Efemeris", a štampao je i pamflete uzimajući u obzir ideje Francuske revolucije. Te pamflete nameravao je da deli da bi podstakao opštebalkanski ustanak protiv Osmanskog carstva.

U BEOGRAD PO SMRT

Diveći se idejama Revolucije, Riga je sve činio da upozna slavnog francuskog vojskovođu Napoleona Bonapartu, kome je čak poslao i tabakeru napravljenu od lovorovog korena iz Apolonovog hrama. Izgledalo je da ćemu se želja ispuniti i da će Bonapartu upoznati u Veneciji.

Dok je putovao ka Veneciji, Rigu je izdao grčki trgovac Demetrios Oikonomos Kozanites. Kako je Austrougarska u to vreme bila saveznik Otomanskog carstva, austrijske vlasti u Trstu uhapsile su Rigu od Fere i predale ga upravniku Beograda. Odatle je trebalo da bude "prosleđen" na suđenje kod sultana Selima Trećeg u Konstantinopolj. Međutim, nakon zverskog mučenja, otomanske vlasti su u Beogradu, u kuli "Nebojša", ubile Rigu od Fere i pet njegovih saradnika 13. juna 1798. godine. Poslednje reči grčkog revolucionara bile su:

"Ja sam posejao bogato seme. Dolazi čas kada će moja zemlja brati slavno voće".

PESNIK NA PUTU MASONERIJE?

Prvi indirektni tragovi o formiranju slobodnozidarskih loža u Beogradu mogu se naći u memoarima pisaca s kraja 18. veka. Iako nema direktne arhivske građe, zna se da je krajem tog veka u Beogradu postojala radionica, koja je verovatno radila na turskom jeziku i među čijim su se članovima nalazili vezir tadašnjeg beogradskog pašaluka Hadži-Mustafa Paša, mitropolit Metodije, srpski ustanički vođa Janko Katić, trgovac Petar Ičko, kao i grčki pesnik i rodoljub Riga od Fere.

U DRUŠTVU SRPSKIH VELIKANA I POLJSKOG NARODNOG HEROJA

Iako je grčki pesnik u srpskoj prestonici boravio veoma kratko i, nažalost, tužnim povodom, dobio je ulicu na Dorćolu. Ova ulica se s jedne strane spaja sa Ulicom Cara Dušana, prvog srpskog cara. Mirna i ne mnogo prometna saobraćajnica na svom drugom kraju uliva se u ulicu poljskog narodnog junaka Tadeuša Košćuška. Za razliku od Rige od Fere, Košćuško je uspeo da upozna Napoleona, i to 1799. godine u Parizu.

Ulicu grčkog pesnika seku tri ulice - Gospodar Jevremova, Gospodar Jovanova i Strahinjića bana. Sa najmlađim bratom srpskog kneza Miloša Obrenovića Jevremom Obrenovićem, osim "ćoška", Riga od Fere deli i pomalo sličnu sudbinu. Naime, Turci su obojicu mučili i zatvorili u Kalemegdanskoj tvrđavi, ali je Obrenović uspeo da preživi.

SLOBODA PRE SVEGA

Riga od Fere pisao je o okrutnom turskom sistemu danka u krvi, o sistematskom tlačenju, o zabrani učenja grčke istorije i jezika, o konfiskaciji crkvi i pretvaranju u džamije. Napisao je mnogo knjiga i pesama o grčkoj istoriji, od kojih je najčuvenija "Turio". Iz te knjige potiče sledeća sjajna rečenica:

"Bolje je živeti jedan sat kao slobodan, nego četrdeset godina biti rob".

(Milica Stojanović)