Top 5 misterija Beograda (4. deo): Tašmajdan

Nove fontane ukrašene savremenim osvetljenjem, uređene zelene površine, klupe za zaljubljene parove, studente i penzionere koji dolaze da golubove obraduju mrvama starog hleba. To je slika današnjeg Tašmajdana, uređenog tako da ničim ne opominje na burnu istoriju ovog prostora i ne otkriva tajne čuvane vekovima.

Pretpostavlja se da ispod Taša postoji sedam pećina. Kroz njih su prolazili vodovodi, a građene su i kripte i riznice. Još u rimsko doba tu se nalazio kamenolom, a od tašmajdanskog kamena su pravljeni sarkofazi koji su iskopavani dva naredna milenijuma po čitavom gradu. Otuda i naziv koji su Turci nadenuli ovom delu Beograda, od reči "taš" što znači kamen i "majdan" - turski izraz za rudnik.

Velike tajne Tašmajdana vezuju se uglavnom za ono što se nalazi ispod površine. Od pećine stare oko osam miliona godina do katakombi i tajnih prolaza koje su Nemci za vreme Drugog svetskog rata kopali. Podzemni lavirinti ostaće misterija još neko vreme, jer su tokom povlačenja Nemci minirali neke od prolaza, tako da se ne može sa sigurnošću utvrditi šta su sve povezivali i krili. Kompleks podzemnih hodnika i prostorija pravljen je tako da je u slučaju potrebe, tu moglo da boravi hiljadu vojnika, bez potrebe da šest meseci izlazi napolje.

Jedan od prolaza, u blizini bazena, pravljen je i da omogući ulazak kamiona natovarenih municijom, hranom i ostalom potrebnom robom.

Malo ko od šetača ovim beogradskim parkom zna da, uživajući u šetnji, hoda po starom prestoničkom groblju. Do 1886, kada je groblje preseljeno u današnju Ruzveltovu ulicu, na Tašmajdanu su sahranjeni mnogi važni ljudi ondašnjeg vremena, poput Đure Jakšića i Josifa Pančića koji je pokopan u specijalnom sanduku od čuvene Omorike. Istoričari opominju da su grobovi tadašnje elite preseljeni, ali da su mnogi, koji nisu imali naslednike, ostali na Tašmajdanu. Na centralnom delu groblja, koje se prostiralo današnjim šetalištem, počivali su pravoslavci, a na delu bližem Takovskoj ulici protestanti. Prostor današnjeg restorana "Šansa" bio je odvojen za sahranjivanje utopljenika i samoubica.

Posebno važna misterija u vezi sa istorijom Tašmajdana je teorija da se spaljivanje moštiju Svetog Save dogodilo upravo tu. Iako je opšte poznato da su spaljene na Vračaru, malo ko zna da se tadašnji Mali Vračar nalazio na prostoru Tašmajdana, takođe kod restorana "Šansa", u to vreme pozvan kao "Čupina umka". Mali Vračar se prostirao između Batal džamije koja se nalazila na mestu današnje zgrade Skupštine i raskrsnice Bulevara kralja Aleksandra i Takovske. Prema predanjima, naziv je dobio po brojnim vračarama i gatarama koju su se tu okupljale i proricale sudbinu zainteresovanim Beograđanima tog vremena.

Krajem 19.veka pravnik i erudita Sreten Popović je, dokazujući tu teoriju, došao do predanja izvesnog Slepog Laze koje je prepričao:

"Od oltara hrama Svetog Marka, odbroj na istok sedamdeset koraka. Doći ćeš do jednog uzvišenja. Pogledaj odatle levo i desno! Vidiš li Beograd, Savu i Dunav? E, tu, na tom vidikovcu spaljen je Sveti Sava."

Još jedan dokaz za priču da se spaljivanje dogodilo na Tašmajdanu je činjenica da je tu prolazio najvažniji put tog vremena - Carigradski drum, sadašnji Bulevar kralja Aleksandra, kojim je prošao Sinan paša sa moštima kako bi ga Srbi videli i gledali kako spaljuje mošti Svetog Save.

Nekim narednim generacijama ostaje da pronađu način da otkriju tajne koje krije ovaj centralni deo grada, a usput im se možda i posreći da otkriju ima li istine u pričama o zakopanom turskom blagu, ali i dragocenostima koje Nemci nisu stigli da ponesu napuštajući Beograd.

(A. P. / Foto: Beo Build.com)