MISTERIJA KULTURNOG BLAGA: Šta su sve nacisti opljačkali u Srbiji?

Ni nakon skoro 70 godina posle završetka Drugog svetskog rata, nije poznato koja su sve kulturna blaga i vredne umetnine nacisti odneli iz Srbije.

Jevreji iz Beograda imali su obavezu da se sa ključevima svojih stanova 8. decembra 1941. prijave u kancelariju "Jevrejske policije" u Ulici Džordža Vašingtona broj 21, odakle su deportovani u logor na Starom sajmištu. Njihovi stanovi, kuće i radnje su potom pljačkane, ali gotovo da ne postoje podaci koliko je novca, zlata i umetničkih dela nestalo. O tome postoje dokazi na kopijama mikrofilmova, koje je Srbija dobila šezdesetih godina od Američkog arhiva u Vašingtonu.

- Nemci su vredne predmete odvozili u Hamburg, koji je bio jedan od centara za prikupljanje oduzetih stvari iz cele Evrope. Tamo su dragocenosti prodavane po bagatelnim cenama i završavale u kućama Nemaca. Deo jevrejske imovine u Srbiji bio je prodavan, a dobijeni novac je odlazio na račun Bankferajna (bankarskog društva) u Beogradu, a potom prebacivan u Nemačku - objašnjava Milan Koljanin, sa Instituta za savremenu istoriju.

Za vreme Prvog i Drugog svetskog rata iz Srbije je odneto oko 40 železničkih vagona arhivske građe. Najveći deo tog opljačkanog blaga završio je u Austriji, jer je Beč bio centar za prikupljanje svega što je od spisa ukradeno u Srbiji. Na pijaci u Beču, srpski istorijski dokumenti služili za pakovanje pasulja, krompira, jaja.

- Zanimljivo je da su se Nemci odgovorno ponašali prema muzejskim kolekcijama (iz Vojnog muzeja u Beogradu eksponati koji su uzeti na revers, kasnije su i vraćeni). Međutim, za predmete koji su nestali iz Vojnog muzeja, nije poznato da li su ukradeni za vreme okupacije, ili neposredno posle oslobođenja - prica potpukovnik Ivan Mijatović, direktor ovog muzeja.

Zna se da nedostaje veći deo kolekcije predmeta iz dinastije Petrović-Njegoš, koju je Vojni muzej otkupio 1939. godine. Nema izuzetno vredne kubure crnogorskog vojvode Novice Cerovića, pištolja marke mauzer iz kojeg je ubijen kralj Aleksandar Karađorđevic i automobila u kojem je ubijen.

Jedno od najvrednijh umetničkih dela koje je odneto iz Srbije je ikona "Tajna večera" sa Oplenca. Ručni rad - reljef izveden u sedefu, smešten u hrastovu zastakljenu kutiju, poklon je jerusalimskog patrijarha Damjana kralju Aleksandru Karađorđeviću 1924. godine. Ikona je vraćena na Oplenac 1947. godine, a prema jednoj verziji to se dogodilo po nalogu Aleksandra Rankovića - tada bliskog Titovog saradnika.

(Telegraf.rs / Izvor: dw.de/Vladimir Minić)