Sumnjiv kapital pred vratima raja: Ko su donatori verskih objekata u Srbiji i BiH?

„Crkva pamti dobrotvora Stanka Subotića iz Uba“, piše na mermernoj ploči pored glavnih vrata Hrama Hrista Spasitelja u ovom gradiću 50-ak kilometara zapadno od Beograda. Privilegiju da mu ime bude uklesano u crkveni zid Subotić je zaradio novčanim donacijama za izgradnju ovog hrama, koji Valjevska eparhija opisuje kao jednu od najlepših građevina u „pravoslavnoj Vaseljeni“.

Subotić, međutim, nije bio na ceremoniji osveštenja ubske crkve u septembru 2011. godine. Ovaj trgovac cigaretama je u to vreme živeo u Švajcarskoj, a dolaskom u Srbiju rizikovao bi da bude uhapšen. On je još 2007. godine u Beogradu optužen za šverc cigareta. Za njim je bila raspisana i Interpolova poternica, koja je bila na snazi do sredine prošle godine.

Verske zajednice u Srbiji i Bosni i Hercegovini (BiH) u proteklih 20 godina uzimale su priloge i od osoba čiji poslovi baš i nisu u skladu sa Božjim zapovestima, pokazalo je istraživanje novinara centara za istraživačko novinarstvo iz Beograda i Sarajeva (CINS/CIN). Pojedini donatori crkava i džamija već su bili osuđeni zbog kriminala, a protiv nekih su bile podignute optužnice ili pokrenute tužilačke istrage. Uz Subotića, donatori su bili i Boško Radonjić, Tasim Kučević i Naser Keljmendi.

Dok se pred Specijalnim sudom u Beogradu vodio proces protiv Subotića zbog utaje milionskih carina i poreza državi, valjevska Eparhija je veličala bogatog Ubljanina. Eparhija je na svojoj internet stranici objavila da je svečana trpeza ljubavi, završni deo ceremonije osveštenja ove crkve, bila posvećena Subotiću i ostalim dobrotvorima. Tokom besede, episkop Atanasije je ubsku crkvu nazvao „vratima raja“, a vladika Milutin rekao i da naročite i posebne zasluge za njenu izgradnju ima Stanko Subotić. Eparhijsko glasilo prenosi da je ove vladikine reči „mnogobrojni narod pozdravio aplauzom“.

Nepunih mesec dana nakon crkvene ceremonije Subotića je, u odsustvu, Viši sud u Beogradu osudio na šest godina zatvora kao vođu grupe koja je švercovala cigarete u Srbiji tokom 1995. i 1996. godine. Na štetu budžeta, grupa je stekla 28 miliona evra i skoro osam miliona američkih dolara, navedeno je u optužnici.

Početkom ove godine presuda je poništena, a Subotić se letos vratio u domovinu gde mu se sudi u ponovljenom postupku po optužnici za šverc cigareta.

Starešina Hrama u Ubu nije želeo da razgovara o Subotićevim prilozima, a ni iz sedišta Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Beogradu nisu odgovarali na zahteve novinara za razgovor o donatorima hramova i njihovim prilozima.

Osim mafijaša, biznismeni i političari takođe se pojavljuju kao ktitori crkava.

Miodrag Nikolić, član poslaničke grupe Srpske napredne stranke (SNS) u Skupštini Srbije, ovekovečen je na fresci crkve u Rakitovu blizu Jagodine, čiji je ktitor. U odgovoru Nikolićeve firme Feman iz Jagodine, navodi se da je ova freska (slika iznad, levo) oslikana na predlog tadašnjeg Vladike šumadijskog Save koji je crkvu i osveštao.

Lik Milenka Kostića, vlasnika firme Auto Čačak iz Čačka, oslikan je na fresci u crkvi koju je obnovio u selu Kotraža, nadomak Čačka. Kostić kaže da ta freska (slika iznad, desno) nije bila njegova želja već poklon Žičke eparhije na čijem čelu je tada bio vladika Stefan.

- Niko me nije pitao niti sam znao da će to da urade. Bio sam na putu i kad sam se vratio, iznenadio sam se - kaže Kostić i dodaje da je obnovio više od 20 crkava.

(Telegraf.rs / Izvor: CINS)