HRVATSKA TRAŽI DA JOJ SRBIJA PREDA PRAVOSLAVNO BLAGO: Ucene i strah da će naša kulturna baština biti zauvek uništena

Hrvatska od Srbije trenutno potražuje kulturna dobra koja su spasena iz manastira i crkava SPC u Hrvatskoj, većinom tokom operacija "Oluja" i "Bljesak", koja je srpski narod doneo sa sobom i predao ustanovama kulture na dalje čuvanje. Istoričar Nikola Kusovac poručio je da je licemerno da Hrvatska, gde je u XX veku sistemski uništavana srpska baština, sada ucenjuje Srbiju potraživanjem naših ikona i druge baštine koje su u ratu spasene od uništenja.

Preporučujemo

NAROD HRLI NA OSTROG: Tri sata stoje u redu da celivaju ikonu i dodirnu sveca (FOTO)

- Najveći deo tih dobara čini riznicu manastira Krka, odnosno dobra iz Dalmatinske eparhije, a na utvrđenom spisku su i dobra koja pripadaju Eparhiji pakračko-slavonskoj, kao i osječkopoljskoj i baranjskoj - kaže Asja Drača Muntean, pomoćnica ministra kulture za međunarodnu saradnju i evropske integracije.

Ikone, knjige...

Ona navodi da kulturno blago čine ikone i knjige, kao i drugi bogoslužbeni predmeti čiji je vlasnik SPC, a svi drugi predmeti, koji su pripadali zbirkama muzeja ili drugim javnim kolekcijama, vraćeni su u periodu od 2001. do 2015. godine.

Hrvatska navodno od Srbije potražuje 1.065 kulturnih dobara iz pravoslavnih crkava i manastira. Prema podacima iz procene ratne odštete, nedostaje još 24.500 muzejskih predmeta iz 45 hrvatskih muzeja za koje se ne zna gde se nalaze.

- Među tim materijalima su oni iz Gradskog muzeja u Vukovaru, uključujući i arheološki materijal iz Vučedola, ali i celokupan spaseni fond iz Galerije umjetnina i Zbirke "Bauer" (ukupno oko 20.000 predmeta). Vraćeni su i delovi ikonostasa iz Dalja, Bobote, Krke i sav materijal iz manastira Krupe, jer su tamo ostvareni adekvatni uslovi zaštite, a uz prethodnu saglasnost Svetog sinoda SPC - kaže Drača Muntean.

Vizantijska mozaička ikona Presvete Bogorodica sa Isusom, delo nastalo u jednoj od carigradskih radionica krajem XIII veka. Foto: Wikimedia Commons/Ricardo André Frantz

Ministar kulture republike Srbije, Vladan Vukosavljević, istakao je da će se kulturno blago neće vratiti u Hrvatsku dok se za to ne stvore povoljni uslovi.

Srpska strana strahuje da bi ovo mogao da bude uslov da Hrvatska deblokira otvaranje poglavlja 26 u pregovorima Srbije sa EU kao što je i obećala da će učiniti.

Prošle godine poslednji sastanak Komisije

Ona je podsetila da se Međudržavna mešovita srpsko-hrvatska komisija za povraćaj kulturnog blaga poslednji put sastala u maju 2015. godine, kada je i vraćena arhivska građa iz Gradskog arhiva Vukovar, arheološki materijal iz Kninskog muzeja i na zahtev porodice Desnica, predmeti iz privatne kolekcije Vladana Desnice (Kula Stojana Jankovića).

Pomoćnica ministra kaže da je srpska strana spremna da nastavi rad komisije u bilo kom trenutku, kao i da u međuvremenu redovno ispunjava svoje obaveze iz Protokola o povraćaju kulturnih dobara iz 2012. godine.

Srbija, kaže ona, između ostalog finansira restauratorske i konzervatorske radova na kulturnim dobrima koja su predmet povraćaja.

Sveti Đorđe, ikona s kraja 11. ili početka 12. veka. Foto: Wikimedia Commons/expertmus.livejournal.com

Hrvatska treba da obnovi svetinje stradale u ratovima

Muntean je izrazila nadu da je "hrvatska strana takođe angažovana na stvaranju osnovnih pretpostavki za kontinuirano izvršavanje obaveza i da učestvuje u obnovi manastira i crkava Srpske pravoslavne crkve u Hrvatskoj koje su stradale u oružanim sukobima, kao i u pripremi riznica za smeštaj ovih svetinja u manastirima, crkvama ili eparhijskim dvorovima".

- Hrvatska strana je za novembar 2015. zakazala sastanak međudržavne komisije u Slavonskoj Požegi, a zatim ga otkazala zbog izbora u Hrvatskoj, što znači da se poslednji put sastala u maju te godine. Tada nam je saopšteno da će hrvatska strana imenovati novu komisiju i da ćemo biti obavešteni o tome - rekla je ona.

Hrvatska je prošla kroz još jedne parlamentarne izbore, konstatuje Drača Muntean, i poručuje da je srpska strana spremna da nastavi rad komisije u bilo kom trenutku.

Spasitelj Aheiropojeta, jaroslavska ikona iz prve polovine 13. veka. Foto: Wikimedia Commons/icon-art.info

Istoričar Nikola Kusovac, na konferenciji za medije u organizaciji Udruženja Srba iz Hrvatske, istakao je da je licemerno što hrvatska strana sada ucenjuje Srbiju, kada je u XX veku uništavala njenu baštinu, prenose Novosti.

On je svedočio kao tadašnji kustos Narodnog muzeja i neposredni učesnik spasavanja srpskog kulturnog blaga kako su ga hrvatske oružane snage nemilosrdno i smišljeno uništavale. Podsetio je na sudbinu Vladičanskog dvora i crkve u Pakracu, koje su hrvatski vojnici minirali i spalili bogoslužbene predmete, kompletnu biblioteku i arhivu, sva svedočanstva o srpskom postojanju na tom području.

- Posle NDH i građanskog rata devedestih od izuzetno bogate srpske baštine ostalo je 500-600 ikona koje su u Narodnom muzeju restaurirane, konzervirane i vraćene vlasniku, Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Hrvatska licemerno traži taj poslednji preostali deo srpske baštine da bi je konačno izbrisala s lica zemlje. Jer ikone nisu samo umetnička dela već poslednja svedočanstva o postojanju Srba na prostoru današnje Hrvatske. Ako ovde popustimo, sledeći zahtev biće da se odreknemo baštine na Kosovu - rekao je Kusovac.

Uspenje Presvete Bogorodice, ikona Teofana Grka iz 1392. godine. Hrist u rukama drži novorođenu dušu Bogomajke, zagledan u njeno ovozemaljsko telo na odru. Foto: Wikimedia Commons/Sasha Krotov

Svi predmeti hrvatske provenijencije su brižljivo sačuvani i vraćeni za razliku od srpskih, istakao je Milojko Budimir, koji je tokom rata bio direktor muzeja u Kninu, a sad je predsednik Asocijacije izbegličkih udruženja Srba iz Hrvatske.

 - Kulturno blago Srba svedoči da su oni duže od milenijuma bili autohton narod na prostorima gde su živeli. Nije reč samo o ikonama već i o drugim materijalnim i arheološkim dokazima. Nažalost, sve ono što nije spaseno donošenjem u Srbiju uništeno je. Čak se i zgrade srednjovekovnih srpskih crkava sad "prekrštavaju" i proglašavaju hrvatskim - rekao je Budimir.

Nikola Cerovac iz Srpskog kulturnog udruženja "Zora" Knin - Beograd naglasio je da su Srbi iz Hrvatske, u čijim su hramovima stajale sporne ikone, odlučno protiv njihovog davanja Hrvatskoj.

- Bojim se da bi se desilo isto ono što je zadesilo crkvu Lazaricu na Dalmatinskom Kosovu tokom "Oluje", čemu sam neposredno svedočio. Naime na Vidovdan 1995. bio sam u Lazarici čiji me je sveštenik molio da odnesem ikone u Srbiju, jer im preti opasnost. Odbio sam ga jer nisam imao formalna ovlašćenja da to uradim. Nažalost, i crkva i sva baština koju je čuvala nekoliko meseci kasnije nepovratno su nestali u "Oluji". Ko može da garantuje da se tako nešto ne bi ponovilo s našom baštinom koju sad traže - upitao se Cerovac.

Sabor svetih arhangela, ikona iz 19. veka. S leva na desno: Jegudil, Gavril, Salatail, Mihail, Uril, Rafail, Varahil. Foto: Wikimedia Commons/Csernica~commonswiki

Ikone nisu za depoe

Zagreb ne poštuje nijedan od sporazuma koji se odnose na prognane Srbe, istakao je Milojko Budimir. Posledica je da se prognanici ne vraćaju, a da se od ono malo Srba što ih je ostalo posle devedesetih u Hrvatskoj sad sve se više seli u Srbiju.

- Hrvatska kao rešenje predlaže da se ikone drže u depoima dok se ne steknu uslovi da se one vrate u devastirane crkve u pustim selima. Naroda kome ikone služe nema i neće ga ni biti, pa je pitanje kome bi one bile vraćene - ističe Budimir.

(Telegraf.rs/Tanjug/ Večernje novosti)