GROBOVI VLADARA MODERNE SRBIJE: Poklonite se kostima Karađorđa, Miloša, Nikole, Aleksandra... (FOTO) (VIDEO)

Nakon što smo se bavili pitanjima večnog počinka naših starih careva, kraljeva, kneževa i despota iz perioda srednjeg veka i ranog modernog doba, došao je red i na vladare koji su gospodarili srpskim zemljama u novijoj epohi, neposredno pre i nakon obnove naše državnosti. Nećemo se baviti samo vladarima Moravske Srbije, već srpskim vladarima generalno, među kojima su naravno i Crnogorci, koji su sebe tada još uvek smatrali Srbima. Od najvećeg među njima i počinjemo.

Preporučujemo

VLADIKA PETAR I PETROVIĆ NJEGOŠ, ODNOSNO SVETI PETAR CETINJSKI

Vladao je Crnom Gorom kao mitropolit od 1782. godine pa sve do 1830. Bio je monah-ratnik i državnik, najveći u srpskom narodu tog doba. Nije mu pošlo za rukom da obnovi Dušanovo carstvo i ujedini svoje zemlje sa Moravskom Srbijom, Bosnom, Hercegovinom i Bokom Kotorskom, sa prestonicom u Dubrovniku, i sa ruskim carem kao monarhom. Kanonizovan je četiri godine posle smrti, od strane svog naslednika Petra II. Proslavlja se 31. oktobra.

Sahranjen je u crkvi Rođenja Bogorodice u Cetinjskom manastiru, gde mu se i dan danas nalaze mošti. Ovaj manastir takođe čuva i krunu Svetog kralja Stefana Dečanskog kojom je 1910. godine krunisan i kralj Nikola I Petrović.

VOŽD KARAĐORĐE PETROVIĆ

Rođen najverovatnije u Viševcu, verovatno 16. novembra 1762. godine, na Đurđic, od oca Petra (koga je ubio zato što je ovaj hteo da se vrati iz bega pred Turcima, zbog bojazni da će odati gde se nalaze), i majke Marije. Bio je vožd Prvog srpskog ustanka koji je Srbiju izveo iz srednjeg veka; naša je zemlja, naime, bila druga u Evropi, posle Francuske, koja je ukinula feudalne odnose. Vladao je zajedno sa Praviteljstvujuščim sovjetom, de jure vladom ustaničke Srbije. Smatrao je da Srbija ne treba da se prikloni ni Rusiji ni Austriji već da bude nezavisna. Rođenog brata Marinka je pretukao i obesio jer je silovao nekoliko devojaka.

Nakon što su Rusi prodali Srbiju Turcima da bi se odbranili od Napoleona, prebegao je u Austriju. Po povratku je ubijen po naređenju Miloša Obrenovića u noći između 25. i 26. jula 1817. godine u kolibi u Radovanjskom Lugu kod Velike Plane. Organizator ubistva je bio Vujica Vulićević, Karađorđev kum. Pandur Nikola Novaković mu je jataganom odsekao glavu a njegovog pisara Nauma Krnara ubio puškom; obojica su sahranjeni sto koraka od kolibe. Koža sa glave je odrana, usoljena i ispunjena pamukom, pa poslata sultanu u Carigrad, dok je lobanja sahranjena u Beogradu. Kožu s glave je sa bedema ukrao neki Grk, i dugo je čuvana u jednom atinskom muzeju, ali se ne zna gde se danas nalazi. Više o ovom zločinu i onome što se desilo posle možete pročitate ovde.

1819. godine voždovljevo je telo iskopano po želji kneginje Ljubice, Miloševe žene koja mužu nikada nije oprostila ubistvo kuma, i preneseno u Topolu, u crkvu Presvete Bogorodice koju je sam Karađorđe sagradio kao svoju zadužbinu. Naredne godine je i sam Miloš naredio da se Karađorđeva lobanja iskopa i sastavi sa telom.

Glavi i telu vožda srpskog danas se možete pokloniti na Oplencu, u porodičnoj grobnici Karađorđevića, gde je naknadno sahranjen.

VLADIKA PETAR II PETROVIĆ NJEGOŠ

Naslednik Svetog Petra Cetinjskog na mestu crnogorskog vladike, rođen kao Rade Tomov Petrović, verovatno je naš najveći pesnik i filozof. Napisao je "Gorski vijenac" i "Luču mikrokozmu", koji predstavljaju bisere srpske književnosti. Ustanovio je Senat u kome je sedelo 16 pa 14 najviđenijih prvaka crnogorskih i brdskih, zatim gvardiju kao vojno-policijski odred sastavljen od nekoliko stotina ljudi i konačno perjanike kao oružanu pratnju vladara i izvršioce odluka Senata. Uveo je i obavezno plaćanje poreza. Putovao je u Sankt Peterburg, Trst, Beč, putovao je i po Italiji.

Umro je od grudobolje 10. oktobra 1851. godine na Cetinju. Po svojoj želji je sahranjen na Lovćenu, a kapela u kojoj je počivao granatirana je i delimično rušena u oba svetska rata; njegove su kosti Austrougari odneli na Cetinje, a u tom procesu mnoge su zagubljene, jer je to uradila sama vojska.

Kralj Aleksandar je 1925. godine izvršio vraćanje kostiju na Lovćen i smestio ih u sarkofag od najfinijeg belog mermera, specijalno za tu namenu izrađen. 1974. godine kapela je potpuno srušena i pored protivljenja mitropolije i na tom mestu je podignut Njegošev mauzolej, u kome se njegov grob i danas nalazi.

KNEZ MILOŠ OBRENOVIĆ

Začetnik dinastije Obrenović, jedan od istaknutih vojvoda tokom Prvog srpskog ustanka i vrhovni vođa Drugog koji je počeo "za praznik Cveti, 11. aprila po starom, odnosno 23. aprila po novom kalendaru 1815. godine, u dubini guste i mračne hrastove šume sa stoletnim stablima pred skrivenom crkvom brvnarom u Takovu" kada se obratio okupljenim narodnim prvacima popevši se sa zastavom na kamen stožer sa zahtevom da se uzme oružje u ruke i uzvikom "Evo mene, eto vas, rat Turcima!". Njegovom predajom zastave Simi Paštrmcu otpočela je finalna faza srpske revolucije.

Vladao je čvrstom rukom i despotski, bez ikakvog deljenja vlasti, sve do 1839. godine; narednih 19 godina je proveo u izgnanstvu, sve do Svetoandrejske skupštine 1858. godine, kada je vraćen na presto. Umro je dve godine docnije, a sahranjen je u kripti Saborne crkve u Beogradu.

Knez Miloš je verovatno najosporavaniji moderni srpski vladar, zbog ubistva Karađorđa i zbog sužanskog odnosa prema Turcima. Ipak, njegov je pristup bio efikasan i zahvaljujući njemu Srbija je u suštini bila nezavisna država od 1815. godine. Uprkos svemu, morate mu se pokloniti. Dosta je bilo podele na obrenovićevce i karađorđevićevce. Baš kao što je dosta podele na partizane i četnike.

KNEZ MILAN OBRENOVIĆ

Na presto je došao abdikacijom svoga oca kneza Miloša, kao njegov najstariji sin, 13. juna 1839. godine, a vladao je nepunih mesec dana, kada je umro od sušice. Istorijski gledano, on je naš vladar sa najkraćim periodom vladavine, koja je trajala samo 25 dana. Nije ostavio trag, jer nije ni mogao. Sahranjen je u prvobitnoj crkvi Svetog Marka, a njegovi ostaci su preneseni i u obnovljenu svetinju, gde ga i danas možete naći. Donji Milanovac ime nosi po njemu.

KNEZ MIHAILO OBRENOVIĆ

Nasledio je na prestolu svog brata Milana. Rodio se 23. septembra 1823. godine, a živeo sve do 1868, kada je ubijen u atentatu u Košutnjaku od strane braće Radovanović koji su se svetili za utamničenje svog brata, borca za republikansku revoluciju. Vladao je u dva naprava, od 1839. do 1842. i od 1860. pa sve do smrti.

Ukinuo je "turski ustav", reformisao zemlju, a nakon ubistva srpskog dečaka na Čukur česmi na današnjem Dorćolu izdejstvovao je izbacivanje Osmanlija iz Srbije, osim iz četiri grada, iz kojih ih je izbacio 1867. godine, na oduševljenje naroda. Sa bugarskim je prvacima potpisao Bukureštanski ugovor o zajedničkoj državi Srba i Bugara kojoj bi on bio monarh. Bio je apsolutista, slično kao i njegov otac, ali je imao viziju kao retko koji naš vladar u poslednjih dve stotine godina.

Mihailo je sahranjen u Sabornoj crkvi u Beogradu, u grobu dostojnom velikana kakav je bio.

KNJAZ DANILO I PETROVIĆ NJEGOŠ

Nasledio je Njegoša, po njegovoj želji, i postao prvi svetovni vladar Crne Gore, kada je Senat potvrdio odluku Sveopšteg crnogorskog zbora.

Uspešno je ratovao protiv Turaka, uveo je moderan način upravljanja, zemlju podelio na 50 kapetanija, žestoko se obračunavao sa plemenskim separatizmom i odbijanjem da se plaća porez, surovo ugušio pobunu Bjelopavlića, poharao Kuče kao kaznu zbog bune kada je njegova vojska pod komandom brata mu vojvode Mirka ubijala sve od dece do staraca, ukinuo je odsecanje turskih glava i postavljanje iznad Cetinjskog manastira, dovođenje živih robova, otimanje devojaka, doneo je Danilov zakonik koji je potpuno srušio patrijarhalni i plemenski poredak itd.

Uzdigao je autoritet državne vlasti, bio je gvozdene volje i karaktera, neustrašiv, rodoljub... Barem se tako kaže, pošto postoji i druga verzija njegove ličnosti. Na dan Svete Trojice 1854. godine, prema pisanju Ilije Petrovića u knjizi "Crnogorska pohara Kuča", navodno je silovao Danicu Pavićević poznatiju kao Vilajetu, koja je bila najlepša Crnogorka svog vremena i žena popa Puniše iz Bjelopavlića. Potom ju je preudao. Da stvar bude gora, navodno je naredio svojim perjanicima da u manastirskim odajama siluju 30 bjelopavlićkih devojaka koje su se spremale za tradicionalni obred biranja verenika na klupi ispred manastira. Ovo je bio razlog pobune Brđana protiv Crnogoraca. Danica je bila sestra Todora Kadića koji je knjaza Danila šest godina kasnije ubio u Kotoru, dok se ovaj ukrcavao na brod. Vojvoda Mirko je potom likvidirao barem 24 Kadića a ostale proterao iz Crne Gore.

Sahranjen je u Cetinjskom manastiru. Navodno, svoju je vladavinu, prema pisanju podgoričkih Vijesti, počeo rečima: "Ja ću gledati da se proslavim zlom". Danilovgrad nosi ime po njemu, što je cinizam svoje vrste, pošto se nalazi u neposrednoj blizini plemena koje je zavio u crno.

VOJVODA STEVAN ŠUPLJIKAC

Prvi je vojvoda Srpskog Vojvodstva, proglašenog 1848. godine tokom Mađarske revolucije. Potiče iz graničarske porodice, a rođen je u Petrinji 1786. Prvo je bio u austrijskoj vojsci, a posle stvaranja Ilirskih provincija prelazi u francusku i postaje ađutant maršala Ogista Marmona. U sastavu 1. i 3. hrvatskog puka bio je u Napoleonovoj armiji koja je išla u pohod na Rusiju. Lično ga je imperator Bonaparta odlikovao Ordenom legije časti.

1814. je ponovo primljen u austrijsku službu, i u njoj će ostati do kraja. 1. maja 1848. godine Majska skupština Srba u Sremskih ga Karlovcima proglašava za vojvodu novoproglašene samoupravne oblasti Austrijskog carstva, ali 15. decembra iste godine umire od kapi u Pančevu tokom inspekcije svojih snaga koje su se borile protiv mađarskih pobunjenika protiv cara.

Sahranjen je u Krušedolu.

JOSIF RAJAČIĆ

Gomirski arhimandrit, šibenski i vršački episkop, mitropolit karlovački i konačno patrijarh srpski, odigrao je ključnu ulogu u stvaranju Srpskog Vojvodstva i nakon smrti vojvode Šupljikca bio upravitelj naše autonomne oblasti Austrijskog carstva: dakle, slično Petrovićima u Crnoj Gori, bio je i duhovni i politički vođa srpskog naroda.

Svim se silama borio da se Srbima prizna ime, pošto su do tada često nazivani Rasima, Vlasima i Ilirima. Osnovao je arhiv, pokrenuo osnivanje muzeja i univerziteta u Karlovcima, dao da se napiše Prvi srpski kuvar, osnovao botaničku školu, bolnicu, štampariju, patrijaršijsku biblioteku, izgradio mnoge crkve i stipendirao veliki broj đaka i studenata na tadašnjim evropskim učilištima. Bio je saveznik austrijskog imperatora.

Umro je u Sremskim Karlovcima 13. decembra 1861. godine po novom kalendaru, i sahranjen je u njegovoj Sabornoj crkvi.

KNEZ ALEKSANDAR KARAĐORĐEVIĆ

Kao najmlađi sin Karađorđa i Jelene, rođen je u Topoli 11. oktobra 1806. godine, u jeku Prvog srpskog ustanka. Vratio se u zemlju 1839. godine i stupio u službu kneza Mihaila Obrenovića pri Glavnom štabu srpske vojske, a potom postao i ađutant knežev. Narodna Skupština ga na Vračaru 1842. godine bira za kneza.

Vršio je reforme, stvarao nove ustanove, doneo kodeks građanskih prava, uveo stajaću vojsku, osnovao topolivnicu u Kragujevcu, osnivao nove škole, Narodnu biblioteku i Narodni muzej. Srbima u Austriji je poslao odrede kao pomoć kada je izbila Mađarska revolucija 1848. Smenjuje ga Svetoandrejska skupština, i on se povlači na svoje imanje kod Temišvara. Lažno je optužen da je platio i obezbedio oružje atentatorima na kneza Mihaila.

Knez Aleksandar je 3. maja 1885. godine, i sahranjen je u Beču, gde je počivao sve do 1912. godine kada su njegove kosti prenesene na Oplenac, gde i danas počiva.

KRALJ NIKOLA I PETROVIĆ NJEGOŠ

Knjaz Crne Gore od 1860. do 1910, a od tada i narednih osam godina kralj, nasledio je na prestolu svog strica Danila. Za vreme njegove vlasti Crna je Gora stekla formalnu nezavisnost na Berlinskom kongresu i značajno se proširila. Dodatno je reformisao državnu upravu, ustanovio Ministarski savet, modernizovao vojsku i Opštim imovinskim zakonikom udario temelj pravnom sistemu.

Vladao je samovlasno, bio veliki pristalica srpstva i svim se silama borio za ujedinjenje Srba u jednu državu. Napisao je pesmu "Onamo, 'namo!". Ipak, nije podržavao Karađorđeviće, iako je ćerka mu Zorka bila udata za kralja Petra I. I svoje ostale ćerke je dobro udao, i to u najbolje evropske porodice, pa je tako italijanska kraljica bila njegova kći Jelena.

Za razliku od bratske Srbije, Crna Gora je početkom 1916. godine kapitulirala pred nadirućim Austrougarima, a on je otišao u egzil sa vladom i dvorom, u Francusku. Egzil iz koga se nikada nije vratio u svoju zemlju, pošto ga je Podgorička skupština zbacila sa vlasti i proglasila ujedinjenje sa Srbijom. U Crnoj Gori je izbio ustanak komita koji su tražili povratak Petrovića. Danas crnogorski nacionalisti ovo predstavljaju kao otpor srpskoj okupaciji, iako je ovo bila dinastička borba; zastava komita je bila srpska trobojka, a niko od njih nije govorio o crnogorskoj naciji.

Umro je u izolaciji, u Antibu na Azurnoj obali, 1921. godine. Sahranjen je u Sanremu, u ruskoj crkvi, po želji njegove ćerke Jelene, italijanske kraljice. 1989. godine posmrtni ostaci kralja Nikole I i kraljice Milene su preneti u Dvorsku crkvu na Cetinju, gde ih i danas možete posetiti i odati im počast.

KRALJ MILAN OBRENOVIĆ

Bio je unuk Jevrema Obrenovića, brata kneza Miloša. Na presto ga je posle ubistva kneza Mihaila izabrala Narodna Skupština, za šta se vojskom pobrinuo general Milivoje Blaznavac, što se danas smatra vojnim udarom.

Kralj Milan je objavio rat Turskoj 1876. godine, koji je završenim našim porazom naredne godine. Nekoliko meseci kasnije ponovo ulazi u rat i ostvaruje niz pobeda nad Turcima. Nakon što su nas Rusi izdali Sanstefanskim ugovorom i naše teritorije dali Bugarima, okreće se Austrougarskoj.

Na Berlinskom kongresu 1878. godine uspeva da izdejstvuje da Srbija postane formalno pravno nezavisna, kao i da bude - uz podršku Austrijanaca - teritorijalno proširena, to jest da dobije neke od zemalja koje su Rusi namenili Bugarima. Nekoliko godina kasnije potpisuje Tajnu konvenciju sa bečkim dvorom, koja je podrazumevala uzajamnu i prijateljsku politiku Beograda i Beča. Austrija je potom podržala podizanje Srbije na nivo kraljevstva 21. februara 1882. godine.

U njegovo vreme počinju da nastaju moderne političke stranke u našoj zemlji, Narodna radikalna stranka i Naprednjačka stranka. U krvi je ugušio radikalsku Timočku bunu do koje je došlo jer je narodu hteo da oduzme oružje. Vodio je kratkotrajni rat protiv Bugara, neuspešno. 1888. godine proglašen je Radikalski ustav, poznat po svojoj liberalnosti i naprednosti, a napisan po ugledu na belgijski. 22. februara naredne godine je abdicirao, a nasledio ga je sin Aleksandar. Posle toga je lutao po Evropi, ali se vratio i bio komandant akvivne vojske. Zbog neslaganja sa sinovljevom ženidbom sa Dragom Mašin zauvek odlazi iz zemlje.

Umro je u Beču, od upale pluća, u 47. godini života, dana 29. januara 1901. godine. Tražio je da ne bude sahranjen u Srbiji, pa mu je večno počivalište manastir Krušedol (koji je danas srećom u Srbiji, tada nije bio), gde i danas leži pored kneginje Ljubice, žene Miloša Obrenovića i majke kneza Mihaila.

KRALJ ALEKSANDAR OBRENOVIĆ

Nasledio je svog oca Milana na srpskom prestolu kao drugi po redu kralj moderne Srbije, i nastavio njegovu proverenu apsolutističku politiku, podižući samovolju na viši nivo, o kome je njegov prethodnik mogao samo da mašta, direktno ugrožavajući opstanak dinastije i ustavnog poretka.

Rođen je 14. avgusta 1876. godine, školovao se u Parizu, svirao je klavir, pisao poeziju, pevao, išao u lov, uvek pod budnim Milanovim okom. U prvih nekoliko godina izvršio je dva državna udara, a drugim je vratio na snagu stari ustav. Na Vidovdan 1896. godine priredio je veličanstveni doček knjazu Nikoli, koji ga je ugostio naredne godine na Đurđevdan. Veze Petrovića i Obrenovića time su zapečaćene. Odlikovao je Benjamina Kalaja, potpisao "Ugodbu" sa Bugarima, i generalno vodio austrofilsku politiku, koja je bila potpuno realna u tom trenutku.

Tokom letovanja u Bijaricu u Francuskoj, kralj Aleksandar je upoznao Dragu Mašin koju je oženio 1900. godine, na zaprepašćenje čitave javnosti. Draga je bila nerotkinja, udovica, žena sumnjivog morala za koju se pričalo da je jedno vreme naplaćivala seksualne usluge da bi preživela. Nakon što se njena trudnoća pokazala kao lažna, a ruski carski dvor odbio da ih primi, izvršio je novi državni udar.

23. marta 1903. godine došlo je do masovnih demonstracija radnika i studenata, a na Kalemegdanu je okupljenima govorio Dimitrije Tucović. U nemirima je poginulo šest ljudi. Dva dana kasnije, Aleksandar je izvršio još dva državna udara u razmaku od jednog sata. Prvim je ukinuo ustav iz 1901, raspustio Senat i Narodnu Skupšinu, i postavio svoje ljude u Senat, Državni savet i sudove. Zatim je izvršio drugi državni udar i njim vratio ustav iz 1901. godine na snagu.

29. maja 1903. godine grupa zaverenika pod vođstvom Dragutina Dimitrijevića Apisa upada u Dvor, varvarski likvidira kralja i kraljicu, a tela im izbacuje kroz prozor, i na taj način zakucava poslednji ekser u kovčeg dinastiji koja je odigrala ključnu ulogu u stvaranju savremene Srbije.

Kralj Aleksandar i kraljica Draga sahranjeni su u kripti crkve Svetog Marka u Beogradu, na Tašmajdanu. Ako ste monarhista, shvatate kakav je zločin regicid. Ako niste, svejedno ne mislite da je ubijanje vladara normalan čin. Sada znate gde možete da ih posetite.

KRALJ PETAR I KARAĐORĐEVIĆ

Rodio se 11. jula 1844. godine u Beogradu, kao unuk Karađorđa i treći sin kneza Aleksandra i kneginje Perside. Bio je u francuskoj Legiji stranaca, a pod pseudonimom Petar Mrkonjić borio se i aktivno učestvovao u organizaciji bosansko-hercegovačkog ustanka. Oženio je crnogorsku princezu Zorku, sa kojom je imao petoro dece. Nakon smrti starije braće postao je glava dinastije, zbog čega je pozvan da sedne na srpski presto nakon Majskog prevrata i ubistva kralja Aleksandra.

Bio je poznat po svom liberalizmu, zastupanju ideje o ustavnoj parlamentarnoj monarhiji po čemu je Srbija bila verovatno lider svog vremena u Evropi (poznat je slučaj da mu je skupština zabranila da se meša u posao svog baštovana), bio je anglofil, frankofil i rusofil, zbog čega je skrenuo sa pro-austrijskog kursa svojih prethodnika.

Vodio je zemlju hrabro tokom iskustava Carinskog rata sa Bečom iz koga smo izašli kao pobednici, tokom Aneksione krize kada je Austrougarska pripojila Bosnu i Hercegovinu, tokom Balkanskih ratova iz kojih smo izašli kao pobednici i značajno se teritorijalno proširili, a potom i tokom Prvog svetskog rata u kome smo dve godine odolevali i pobeđivali dve germanske super-sile svog vremena. Delio je sudbinu svog naroda tokom Albanske golgote, i trijumfalno se vratio u Srbiju, prepustivši svom sinu Aleksandru da vodi državu kao regent, pošto zbog starosti i bolesti taj posao više nije mogao da obavlja.

Narod ga je zbog svega što je uradio i zbog načina na koji je to radio prozvao kralj Petar Oslobodilac, a zvali su ga i kralj Pera i Stari kralj. Umro je 16. avgusta 1921. godine u Beogradu u kome se i rodio, a sahranjen u svojoj zadužbini na Oplencu, koju je i sagradio sa ciljem da postane dinastička grobnica Karađorđevića.

KRALJ ALEKSANDAR I KARAĐORĐEVIĆ

Rođen je na Cetinju 16. decembra 1888. godine, kao mlađi sin Petra Karađorđevića. Majka mu je bila crnogorska princeza Zorka, deda kralj Nikola I, a baka kraljica Milena. Kršteni mu je kum, preko poslanika, bio ruski car Nikolaj II. Detinjstvo je proveo u Crnoj Gori, osnovnu školu završio u Ženevi, školovanje nastavio u vojnoj školi u Sankt Peterburgu, a potom u Beogradu.

Preokret u njegovom životu nastao je 1909. godine kada je njegov stariji brat Đorđe u besu šutnuo u stomak svog ađutanta koji je potom preminuo od povreda, zbog čega se odrekao prava na presto, pa je Aleksandar postao prestolonaslednik. Tokom Balkanskih ratova zapovedao je Prvom armijom, a u Velikom ratu je bio vrhovni zapovednik vojske na Ceru i Kolubari. 1914. godine je postao regent zbog bolesti svog oca.

Povlačio se sa vojskom i narodom preko Albanije, a nakon proboja Solunskog fronta i povratka u otadžbinu veštom je diplomatskom igrom izdejstvovao ogromno teritorijalno proširenje Kraljevine Srbije; imao je odrešene ruke da povuče granicu, ali je umesto toga izabrao jugoslovensku ideju i stvorio Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca.

Zabranio je rad Komunističke partije Jugoslavije, i progonio njene članove, nakon propalog atentata na njega. 1929. godine, pošto je Puniša Račić u skupštini ubio Pavla Radića i Đuru Basaričeka i teško ranio Stjepana Radića, koji je kasnije podlegao povredama, uveo je Šestojanuarsku diktaturu i ukinuo ustav, a potom i preimenovao državu u Kraljevinu Jugoslaviju. Dve godine kasnije doneo je tzv. Oktroisani ustav.

Pokušao je da politikom "integralnog jugoslovenstva" stvori jugoslovensku naciju koja će rešiti sve probleme koji postoje u državi, ali u tome nije uspeo. Hrvatski nacionalisti nikada nisu prihvatili "ciganskog kralja", i oni su uz pomoć snažnih pro-bugarskih elemenata kod Makedonaca, a uz logističku podršku Italije, izvršili atentat na njega u Marselju 1934. godine. Ubio ga je Makedonac Vlado Černozemski. Narodna Skupština i Senat Kraljevine Jugoslavije dali su mu naziv Viteški kralj Aleksandar I Ujedinitelj.

Njegova je smrt duboko potresla čitavu naciju, a stotine hiljada ljudi je pratilo njegov kovčeg do Oplenca, u kome je sahranjen, u porodičnoj grobnici Karađorđevića, gde i danas počiva, i gde se možete pokloniti kostima našeg kralja-mučenika. Grešio je, ali ljudski je opraštati.

Zanimljivost: preko celih grudi je imao istetoviranog krunisanog pruskog orla široko raširenih krila, sa mačem u jednoj i šarom u drugoj ruci. Još jedna: bio je prvi Srbin koji je leteo avionom, 1910. godine u Francuskoj.

KNEZ NAMESNIK PAVLE KARAĐORĐEVIĆ

Rođen je u Sankt Peterburgu 27. aprila 1893. godine, kao jedini sin kneza Arsena, rođenog brata kralja Petra I. Sve do Marseljskog atentata nije se bavio politikom, ali pošto ga je pokojni kralj imenovao kao jednog od tri namesnika svog maloletnog sina Petra, preuzeo je tu dužnost. Ubrzo se nametnuo kao jedina stvarna figura.

Bezuspešno je pokušavao da pomiri etničke nacionalizme unutar Jugoslavije i da izgradi novu naciju, čime je nastavio delo svog prethodnika, ali nije uspeo. Zemlja je bila u dubokoj institucionalnoj krizi, mržnja među narodima je rasla, a on je pristao da stvori Banovinu Hrvatsku, kao prvi korak u prestrojavanju države.

Premda anglofil i frankofil, uvidevši da London i Pariz neće zaštiti Jugoslaviju od Trećeg rajha, potpisao je sa Hitlerom pristupanje naše zemlje Trojnom paktu, sa garancijama i uslovima koje niko drugi nije dobio. Britanska obaveštajna služba je potom organizovala i platila da se izvrši državni udar 27. marta 1941, što je Jugoslaviju bacilo u krvavi pakao četvorogodišnjeg ratnog užasa, najvećeg u istoriji, rata koji nije bio naš da ga bijemo.

Bio je veliki ljubitelj i poznavatelj slikarstva i umetnosti. Nakon odlaska iz zemlje Britanci su ga držali u zatočeništvu u Keniji, a posle rata, nakon puštanja, živeo je u Francuskoj, gde je i umro 1976. godine. Prvobitno je sahranjen u Lozani, ali mu je 6. oktobra 2012. godine priređena državna sahrana u crkvi Svetog Đorđa na Oplencu, gde su preneseni njegovi i ostaci njegove supruge kneginje Olge i sina kneza Nikole.

KRALJ PETAR II KARAĐORĐEVIĆ

Prvi sin kralja Aleksandra I i kraljice Marije, rumunske kraljevne, rođen u Beogradu 6. septembra 1923. godine. Pošto u vreme smrti svoga oca nije bio punoletan, vladalo je namesništvo sve do 27. marta 1941. godine, kada je ukazom proglašen punoletnim. Njegov glas je toga dana lažiran na radiju. Nemačka je uskoro počela ofanzivu na Kraljevinu Jugoslaviju, a on se suočio sa rasulom u zemlji, iako se držao dobro za jednog mladića. Pobegao je iz zemlje, i tokom rata prvo podržavao četnike Draže Mihailovića, ali je potom, zbog saradnje ovih jedinica sa okupatorom i zbog pritiska saveznika, pre svega Čerčila, podržao NOV kojom je komandovao Josip Broz Tito.

Novembra 1945. godine ukinuta je monarhija, na opštenarodnom referendumu, a njemu nije dozvoljen povratak u zemlju. Nikada više nije video otadžbinu, iako nikada nije abdicirao. Bio je na čelu reda Svetog Jovana Jerusalimskog. Prvo je živeo u Londonu, a poslednje je godine svog života proveo u Americi, gde je i umro od ciroze jetre 3. novembra 1970. godine, u Denveru, savezna država Kolorado.

Prvobitno je sahranjen u crkvi Svetog Save u Libertivilu, u predgrađu Čikaga, ali su njegovi posmrtni ostaci 17. januara 2013. preneseni u Srbiju i on je 26. maja iste godine položen u porodičnu grobnicu Karađorđevića na Oplencu, kada mu je priređena državna sahrana. Opelo mu je na obe sahrane služio isti sveštenik, Marko Todorović.

JOSIP BROZ TITO

Lider Komunističke partije Jugoslavije od 1937. godine pa sve do 1980, rodio se 7. maja 1892. godine u Kumrovcu, u Zagorju. Po zanimanju je bio mašinbravar, ali to mu nije smetalo da se pokaže kao najveštiji od svih političara i vojskovođa. Tokom Prvog svetskog rata je prvobitno bio zatvoren u Petrovaradinu zbog antiratnih stavova, posle čega je prebačen na ruski front, a potom na Karpate gde je zarobljen. Tada je postao komunista, pa je učestvovao u boljševičkoj revoluciji, ali po njegovim rečima, uloga mu je bila marginalna.

Posle Velikog rata postao je član KPJ i radio poslove u struci, ali je i otpuštan jer je bio komunistički agitator. Vodio je antirežimske demonstracije 1928. godine, i ležao pet godina u Lepoglavi i Mariboru. Posle je bio u Beču, Moskvi, u Parizu, verovatno i u Španiji tokom građanskog rata; vraća se u Jugoslaviju i postaje prvi čovek partije. Spremno je dočekao Drugi svetski rat i svoju organizaciju i gerilsku vojsku kroz drvlje i kamenje odveo u pobedu na njegovom kraju, uspešno preuzevši vlast u zemlji i donoseći revoluciju.

Sledećih 35 godina bio je gospodar Jugoslavije: raskinuo je sa SSSR-om, stvorio Pokret nesvrstanih, od naše države stvorio istok na zapadu i zapad na istoku, faktor balansa i stabilnosti u međunarodnim odnosima i izgradio samoupravljanje kao autentični jugoslovenski put u komunizam. Za vreme njegove vladavine izvršena je prva prava industrijska revolucija na ovim prostorima.

Umro je 4. maja 1980. godine u Ljubljani, a narednog je dana Plavim vozom prebačen u Beograd. Sahranjen je 8. maja u Kući cveća na Dedinju, po sopstvenoj želji. Na sprovodu mu je prisustvovalo 209 delegacija iz 127 zemalja sveta, uz 700.000 Jugoslovena. Čitava je nacija tada plakala zbog smrti čoveka koji im je doneo mir, bratstvo, jedinstvo i socijalnu pravdu, čoveka koji im je iz korena promenio živote.

SLOBODAN MILOŠEVIĆ

Rodio se u Požarevcu 20. avgusta 1941. godine. Poreklo vodi iz plemena Vasojevića. Kao student i predsednik partijskog komiteta Pravnog fakulteta predložio je 1963. godine na jednoj debati da se predviđeni naziv Federativna Socijalistička Republika Jugoslavija promeni u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija, što se kasnije i desilo. 1965. je oženio Miru Marković. Prvobitno je radio u "Tehnogasu", a potom u Beobanci. Pripadao je novijoj generaciji jugoslovenih komunista koje su zvali tehnokratama, koja je u partiju ulazila sa najviših pozicija u sve nezavisnijim samoupravnim preduzećima.

1983. godine napušta direktorske pozicije i posvećuje se u potpunosti politici. Njegov uspon u Savezu komunista Srbije utabao je Ivan Stambolić, a deo je i sam odradio, nakon što je na Kosovu besnim srpskim radnicima nakon tuče sa većinski albanskom policijom poručio da "niko ne sme da ih bije". Ovo ga je lansiralo u vrh. Krajem septembra 1987. godine na Osmoj vanrednoj sednici CK SKS svrgava Pavlovića sa mesta šefa republičke partije, a uskoro i Stambolić podnosi ostavku na mesto predsednika Srbije.

1988. godine sprovodi Jogurt-revoluciju u Vojvodini, a 1989. godine drži govor na Gazimestanu, povodom 600 godina Boja na Kosovu. Zbog njegovog predloga da se Ustav iz 1974. godine promeni i da se uvede sistem "jedan čovek, jedan glas" umesto dosadašnje jednakosti među republikama, što bi Srbima dalo premoć, Slovenci i Hrvati napuštaju kongres SKJ i partija se raspada. On potom menja ustav SR Srbije kojim se poništavaju autonomije Vojvodine i Kosova i Metohije. Postaje prvi demokratski izabrani predsednik Srbije.

Transformiše Savez komunista Srbije u Socijalističku partiju Srbije. Uskoro počinje i raspad zemlje, i građanski rat u bivšoj Jugoslaviji. On prvobitno podržava Srbe u drugim republikama otvoreno, ali nakon što su UN uvele novoformiranoj Saveznoj Republici Jugoslaviji sankcije, ne više toliko otvoreno; sporno je da li ju je uopšte i bilo. Bio je garant Dejtonskog sporazuma i Pariskog mirovnog ugovora 1995. godine. Uprkos potpunom ekonomskom i društvenom slomu, neprestano je osvajao dovoljan broj glasova na izborima koji mu je omogućavao da ostane na vlasti. Jula 1997. godine postaje predsednik Jugoslavije.

Posle gubitka Kosova, kao posledica bombardovanja od strane NATO pakta, gubi napokon izbore 2000. godine od strane DOS-a; 5. oktobra iste godine konačno pada sa vlasti nakon što je pola miliona ljudi zauzelo ključne državne institucije.

Na Vidovdan naredne godine biva isporučen Haškom tribunalu gde mu se sudilo za ratne zločine na Kosovu i Metohiji, kao i za zločine u Bosni i Hrvatskoj. Branio se sam. Umro je 11. marta 2006. godine, pedesetak sati pre nego što je završio izvođenje svojih svedoka, posle duge bolesti tokom koje je tražio da se leči u Moskvi, što mu nije dopušteno.

Njegovi posmrtni ostaci su četiri dana kasnije stigli u Beograd. Ispraćaju na platou ispred Skupštine ondašnje SCG 18. marta prisustvovalo je, prema procenama policije, oko 100.000 ljudi. Sahranjen je u Požarevcu, u dvorištu porodične kuće, ispod lipe, bez ikakvih verskih ceremonija.

ZORAN ĐINĐIĆ

Rodio se u Bosanskom Šamcu 1. avgusta 1952. godine. Studirao je filozofiju na Univerzitetu u Beogradu, a paralelno sa tim je pohađao i predavanja iz istorije umetnosti, sociologije i ekonomije. Bio je od početka zainteresovan za politiku, i u mladosti je bio levi anarhista, te kritikovao vlast zbog čega je osuđen na godinu i po dana zatvora, ali zbog pritiska međunarodne javnosti nikada nije ležao.

Studije je nastavio u Frankfurtu kod profesora Jirgena Habermasa. Doktorirao je na Univerzitetu u Konstanci na tezi "Problemi utemeljenja kritičke teorije društva". U Nemačkoj se takođe bavio malim biznisom.

Zajedno sa drugim srpskim disidentima oformio je Demokratsku stranku 1990. godine, a četiri godine docnije postao i njen predsednik. Neprestano je radio na rušenju režima Slobodana Miloševića, a 1996. je postao i gradonačelnik Beograda. Međutim, srušio ga je koalicioni partner SPO koji je prešao na stranu SPS i SRS.

Nakon NATO bombardovanja intenzivirao je rad na okupljanju široke koalicije koja će srušiti predsednika Miloševića, a nakon što ovaj odlučuje da se promeni praksa biranja šefa države u skupštini i da ga izabere narod, gura Vojislava Koštunicu kao protivkandidata. Uspešno vodi kampanju i Koštunica pobeđuje 24. septembra; Milošević međutim ne priznaje rezultate izbora. Đinđić potom organizuje masovne demonstracije u centru Beograda koje konačno ruše vlast Socijalističke partije Srbije 5. oktobra 2000. godine.

Nakon toga dolazi do izbora i na republičkom nivou, DOS uzima dvotrećinsku većinu, a Đinđić postaje predsednik vlade. Vodio je reformsku politiku, donosio zakone koji su imali za cilj da raskinu sa komunističkom prošlošću i Srbiju uvedu u Evropsku uniju. Putuje po zemlji i okupljenim građanima drži seriju predavanja.

Ubijen je 12. marta 2003. godine na stepeništu zgrade Vlade Srbije, od strane kriminalnog Zemunskog klana čije je razbijanje pripremao, sa neidentifikovanim političarem kao pozadinom atentata, a uz pomoć pripadnika Jedinice za specijalne operacije.

Sahranjen je uz najviše državne počasti 15. marta iste godine, u Aleji velikana na beogradskom Novom groblju. Na večni počinak ga je ispratilo pola miliona ljudi.

(V. V.)