Jevreji i Arapi se tuku oko Palestine koja je 739547620 puta promenila vlasnika. Evo ih svi (FOTO) (VIDEO)

U jeku krize koja ovih dana potresa Bliski istok, u jeku izraelskih napada na Gazu sa namerom da onemogući Hamas u nesmetanom raketiranju jevrejske države, u jeku ove neprekidne bitke između Izraelaca i Palestinskih Arapa oko krvavog parčeta pustinje, zanimljivo je osvrnuti se unazad i pogledati ko je sve u istoriji držao ovu zemlju svetu i muslimanima i hrišćanima i Jevrejima, i ko se sve za nju tukao i ginuo.

Preporučujemo

Spremite se, jer polećemo unazad, na sam početak epopeje homo sapijensa. Dakle, između 380.000 i 200.000 godina pre nove ere ovu oblast okupirali su praistorijski ljudi koji su živeli u pećini Kesem. Oko 9.000 godina pre nove ere natufijanska grupa lovaca-skupljača osnovala je trajnu naseobinu na mestu koje danas zauzima grad Jerihon.

Cirka 1900-1700. godine pre nove ere počinje period Avrama, Isaka i Jakova, koji su preci svih semitskih naroda (barem tako kaže legenda). Oko 1469. godine pre nove ere dolazi do bitke kod Megida, kada Egipćani pod komandom faraona Tutmosa III poražavaju hanansku koaliciju pod kraljem Kadešom. Oko 1200. godine Jevreji, nakon što su sedamdesetak godina ranije izašli iz Egipta pod Mojsijem, osvajaju Hanan pod Isusom Navinom. 1120. godine dolazi do bitke na planini Tabor kada izrailjska vojska pobeđuje hanansku još jednom. 1050. godine Filistinci pobeđuju Jevreje i otimaju Kovčeg zaveta. Vraćaju ga nekih sedam meseci kasnije.

1026. godine osniva se Ujedinjeno kraljevstvo Izraela. Oko 1000. godine pre nove ere kralj David zauzima Jerusalim i bira ga za prestonicu. 940. Jevreji završavaju gradnju Prvog hrama. Devet godina kasnije umire Solomon i kraljevstvo se raspada na Izrael i Judeju. 925. godine faraon Šešonk I napada regiju i pljačka Jerusalim. 853. godine u Karkarskoj bici dolazi do bitke sa Neo-Asircima koja se završava bez pobednika, ali već tri godine kasnije Jerusalim ponovo pljačkaju Filistinci, Arapi i Etiopljani. Dvadeset godina kasnije Aramejci osvajaju region, otimaju svo jerusalimsko blago i ubijaju sve jevrejske vlasteline.

786. godine Izrael napada Judeju i hara Jerusalim. 733. Jerusalim postaje vazalni grad Neo-Asiraca, koji ga 712. opsedaju kako bi iznudili danak. 626. godine počinje takozvano vavilonsko ropstvo. Posle nove bitke kod Megida 609. godine regija postaje integralni deo Egipta. Četiri godine kasnije vraća se pod kontrolu Vavilona nakon bitke kod Karkemiša.

597. godine Vavilonci ponovo osvajaju Jerusalim i postavljaju novog kralja Judeje pošto je stari odbio poslušnost. Usput odvode najviđenije Jevreje u Vavilon, u ropstvo. Deset godina kasnije Vaviloncima se smučilo da imaju imaju vazalnog kralja, zbog čega u potpunosti osvajaju grad, ukidaju judejsko kraljevstvo, ruše hram i odvode nove ljude u ropstvo. 538. godine persijski kralj Kir Veliki pokorava Vavilon i dozvoljava Jevrejima da se vrate u Jerusalim i da ponovo izgrade hram.

332. godine Aleksandar Veliki osvaja Palestinu, odnosno otima je od Persijanaca. 301. godine p.n.e. Ptolomej I Soter osvaja regiju za sebe i Egipat, odnosno otima je od naslednika Aleksandra Velikog. 217. godine vojska Ptolomeja IV pobeđuje seleukidsku armiju u blizini Gaze. 200. godine Antioh III Veliki iz dinastije Seleukida preotima regiju o Egipćana. 198. Seleukidi uspešno brane Palestinu od novog egipatskog preotimanja.

Između 167. i 160. godine pre nove ere dolazi do Makavejskog ustanka protiv Seleukida koji dovodi do jevrejskog suvereniteta. Sto godina kasnije Rim šalje Pompeja i njegovu silu da interveniše u Judeji u građanskom ratu između dve jevrejske verske frakcije koje su se borile za potpunu vlast. 63. godine Pompej osvaja Jerusalim tokom Jom Kipura i pripaja Judeju imperiji. Usput, Rimljani masakriraju 12.000 Jevreja. 47. godine pre nove ere oni postavljaju Iroda za guvernera Galileje. Sedam godina kasnije Parćani osvajaju Judeju i Jerusalim i postavljaju Antigona II Matatijasa za kralja Judeje. Tri godine kasnije Irod Veliki se vraća na vlast uz pomoć Rimljana i ubija Antigona II. Umire 4. godine pre nove ere, otprilike kada se rodio Isus Hrist.

Rimljani početkom nove ere osnivaju novu provinciju Judeju. Tridesetih godina prvog veka razapinju Isusa Hrista, a sekta njegovih sledbenika počinje da propoveda novo učenje. Između 66. i 73. godine nove ere izbija jevrejsko-rimski rat. Rimljani vraćaju kontrolu nad Jerusalimom, ruše hram koji je obnovio Irod Veliki i proteruju Jevreje iz grada. Nekoliko decenija kasnije Hadrijan na tom mestu gradi rimski grad koji naziva Kolonija Elija Kapitolina. 132. godine počinje Bar Kohbin ustanak koji se okončava odlučujućom rimskom pobedom, odvođenjem većine Jevreja u ropstvo, masakrom preostalih, gušenjem političke i verske autonomije preživelih, trajnim izgonom iz Jerusalima i preimenovanjem provincije u Sirija-Palestina.

351. počinje dvogodišnji ustanak Jevreja protiv istočnog rimskog cara Konstantina Galusa, koji guši general Ursicinus. 425. godine Vizantinci ponovo potpuno zabranjuju sinedrion, skupštinu jevrejskih prvaka.

614. godine Persijsko carstvo osvaja i hara Jerusalim. 629. godine vizantijski imperator Heraklije vraća grad pod kontrolu Romeju. Ali, ne zadugo. 638. godine islamska vojska Rašidunskog kalifata pod kalifom Umarom Ibn el-Katabom osvaja grad. Jevrejima je dozvoljeno da se vrate u Jerusalim posle 568 godina rimske vlasti. 661. godine Umajadski kalifat preuzima grad. 687. kalif Abd al-Malik ibn Marvan gradi Kupolu na steni, na mestu gde su se nalazili Prvi i Drugi jevrejski hram ali takođe i mesto sa koga muslimani veruju da se u nebo uzdigao prorok Muhamed.

750. godine Abasidi zbacuju Umajade. Potom dolaze Tulinidi, prva domaća egipatska dinastija, koja osvaja veći deo vizantijske istočne dijeceze. 905. godine Abasidi ponovo preotimaju Palestinu. 970. godine dolaze Fatimidi, samoproklamovani šiitski kalifi, koji osvajaju regiju i postavljaju jevrejskog upravnika.

1071. godine delove Palestine osvajaju Turci Seldžuci. 1096. godine stižu papini hrišćanski vojnici i počinje Prvi krstaški rat koji će stvoriti Kraljevstvo Jerusalima tri godine docnije, osvajajući grad i ubijajući većinu njegovih stanovnika. 1077. godine krstaši se uspešno brane od Saladina. Deset godina kasnije Saladin njih tuče i osvaja Jerusalim. Nekoliko godina kasnije ponovo stižu krstaši, pod vođstvom Ričarda Lavljeg Srca koji seče glave nekoliko hiljada muslimana zarobljenih u Akri. Ričard potom ponovo pobeđuje Saladinu kod Arsufa.

1260. godine egipatski mameluci i Mongoli se tuku praktično na istom mestu. Pet godina kasnije mameluci osvajaju nekoliko gradova koje su pod svojom kontrolom držali krstaši, uključujući Haifu, Arsuf i Cezareju Maritimu. 18. maja 1291. godine pada Akra a sa njom i Krstaško kraljevstvo Jerusalima, čime se završava Deveti krstaški pohod i u praksi svi ostali krstaški pohodi na Svetu zemlju.

1517. godine Turci Osmanlije pod sultanom Selimom I osvajaju čitav Levant, uključujući i oblast o kojoj danas pričamo. Iste godine dolazi do pogroma u Hebronu; veruje se da su Turci bili privučeni bogatstvom tamošnjih Jevreja. Sulejman Veličanstveni dvadesetak godina docnije obnavlja Kupolu na steni i jerusalimske gradske zidine (one koje i danas postoje). On takođe i zazidava Zlatnu kapiju kako jevrejski mesija ne bi mogao da uđe (kada i ako bude došao).

Dva naredna veka ovo zemljište ostaje čvrsto pod otomanskom kontrolom, sve do 1798. godine kada Napoleon Bonaparta osvaja Egipat, upada u Palestinu, zauzima Jafu, i tuče se sa Turcima za Akru, Nazaret, Kanu i planinu Tabor. Premda je neke bitke dobio, Napoleon se povlači u Egipat i potom odlazi i u Francusku kako bi osvojio punu vlast.

1832. godine Muhamed Ali Paša, inače Albanac koji se visoko uzdigao u Osmanskoj imperiji, predvodi egipatske snage i potpomognut lokalnim Maronitima otima Akru od Turaka. Dve godine kasnije izbija arapski ustanak u Palestini. 1840. godine Muhamed Ali Paša od velikih sila dobija potvrdu o punoj kontroli nad Egiptom i sandžakom Akre (otprilike današnja teritorija Izraela) pod uslovom da ostatak osvojenih teritorija vrati turskom sultanu kao i pod uslovom nominalno prizna vlast Carigrada, te da ponese titulu kedive (kao potkralj).

1860. godine prvo jevrejsko naselje se gradi u Jerusalimu, ali izvan gradskih zidina. Do kraja veka u Palestinu će stići nekoliko desetina hiljada Jevreja.

1909. godine Jevreji osnivaju Tel Aviv. Početkom 1915. godine Nemci i Turci napadaju Engleze na Suecu. Naredne godine izbija novi arapski ustanak, a Nemci i Turci ponovo pokušavaju da zauzmu Suec. 1917. godine Britanci pobeđuju Turke u bici kod Rafe. Iste godine napadaju Turke i tuku se za Gazu, ali ne uspevaju da pobede.

Turci potom proteruju sve Jevreje i muslimane iz Jafe i Tel Aviva; muslimanima je kasnije dozvoljeno da se vrate (Jevreji će se vratiti tek nakon što Britanci preuzmu kontrolu nad područjem). Britanci će osvojiti Gazu tek iz trećeg pokušaja. Krajem iste godine osvajaju i Jerusalim. Početkom 1918. Egipćani zauzimaju Jerihon. U jednačinu potom ulazi i Transjordan u seriji neuspešnih napada na Zapadnu obalu koje Osmanlije odbijaju.

Na kraju Prvog svetskog rata Britanci dobijaju Palestinu na upravu, a Otomansko carstvo nestaje sa političke karte sveta.

1947. godine, posle ogromnog priliva Jevreja, posebno nakon Drugog svetskog rata, Palestinci odbijaju plan Ujedinjenih nacija o dve države (njihovoj i jevrejskoj) i najavljuju da će sve Jevreje podaviti u moru.

Izbija građanski rat i Jevreji rade Palestincima ono što su oni planirali da urade njima. Tako dolazi do osnivanja države Izrael. Od tada ova teritorija nije menjala vlasnika, a Izraelci su se uspešno odbranili od svakog pokušaja arapskih koalicija da im državu izbrišu sa lica zemlje.

(V. V.)