Ko je prvi organizovao okrugli sto i zašto je neko "pao s kruške"?

Okrugli sto u zvaničnoj međunarodnoj diplomatiji prvi put je upotrebljen u našoj zemlji. A znate li odakle potiče taj izraz ili su to samo "španska sela"?

Preporučujemo

"Okrugli sto" izraz je koji se upotrebljava u prenesenom smislu, simboliše da su učesnici koji učestvuju u određenoj raspravi ili razgovoru ravnopravni. Nastao još u srednjem veku, u vreme kralja Artura koji je sa svojim vitezovima zaista sedeo za okruglim stolom. Međutim, krajem XVII veka okrugli sto je počeo da se upotrebljava i na međunarodnim skupovima, a prvi takav u istoriji međunarodne diplomatije, upotrebljen je u našoj zemlji.

- Spomen-obeležje tog istorijskog događaja je Kapela Gospe od mira koja se nalazi u Sremskim Karlovcima. Kapela je podignuta na mestu gde je potpisan poznati Karlovački mir, 27. januara 1699. godine. Tada je tu bio postavljen veliki okrugli sto, za kojim su vođeni pregovori između Otomanske imperije, s jedne, i hrišćanske alijanse, koju su činile tadašnja Habsburška monarhija, Venecija i Poljska, s druge strane... Ovalni oblik kapele podseća na nekadašnji okrugli sto, a tu su i četiri ulaza, u znak sećanja na četiri sile učesnice u pregovorima - navodi se u knjizi "Zašto se kaže", Milana Šipke.

Ukoliko niste čuli za ovo, verovatno ćete reći da su ovo za vas "španska sela". Ovaj izraz, koji koristimo da objasnimo nekome da o nečemu nemamo pojma, zapravo je preuzet iz nemačkog jezika. Međutim, u tom jeziku postoji mnogo stariji izraz "češka sela" koji se pojavio u drugoj polovini XVII veka, nakon Tridesetogodišnjeg rata (1618-1648).

Naime kada su nemački vojnici tokom tog rata prolazili kroz Češku, imena njihovih sela delovala su im čudno i nerazumljivo. Međutim izraz "španska sela" nastao je kombinovanjem izraza "češka sela" i jednog čiji doslovan prevod glasi "to mi dođe španski" i znači da je nešto nerazumljivo.

Ako biste želeli da kažete da niste glupi ili naivni možda ćete upotrebiti izraz: "Nisam pao s kruške". Naš narod krušku je doživljavao kao zlo drvo "na kome se skupljaju demoni, đavoli, veštice i druga zla čudovišta, pa čak i sama smrt". Zbog toga se za one koji se ponašaju glupo i ludo, smatralo da su "pali s kruške" pošto su se nalazili u društvu onih na krušci.

Poznato je da "staviti glavu u torbu" znači izložiti se smrtnoj opasnosti. Poreklo ovog izraza potiče iz ratničke istorije kada je postojao običaj da se neprijateljske glave odsecaju i donose vladarima ili njihovim zastupnicima kao dokaz dobijene bitke ili dvoboja. Običaj se kod nas zadržao do polovine XIX veka, a ostalo je zabeleženo i da je knez Miloš Obrenović 1817. godine poslao Porti u Carigradu glavu vođe Prvog srpskog ustanka, Karađorđa Petrovića.

Ljudi često imaju običaj da krivicu za neuspeh u nečemu svale na jednog člana grupe koji onda postaje "žrtveni jarac". Ukoliko ste se zapitali zašto baš jarac, to je zbog toga što je po našim verovanjima jarac nastao, ni manje ni više, nego od đavola. Jarac je tako oličenje ne samo zla već i raskalašnosti i bluda. Takođe, jarac se i kod starih Jevreja koristio u obredu posvećenom iskupljenju grehova ovog naroda, a i u starogrčkoj mitologiji demoni su prikazivani tako da podsećaju na jarca.

Promene u svetu ranije su predstavljane "točkom sudbine". Naime okretanjem ovog točka tumačila se propast drevnih civilizacija, ali i sudbina ljudi. Smatralo se da se u istoriji sve vrti u krug, da mir rađa bogatstvo koje dovodi do lenjosti, koja izaziva svađu. Ona dovodi do rata, koji se završava mirom, da bi opet nastalo bogatstvo. Prema tadašnjem shvatanju, sve se to ponavlja u određenim ciklusima, a sudbina svih ljudi zavisi od "kola sreće" i od toga kako se ono okreće.

Međutim, koren ovakvog objašnjenja leži u grčkoj i rimskoj mitologiji, odnosno vezan je za boginju Fortunu. Iako je prvo bila italsko božanstvo blaženstva i plodnosti žena, kasnije je u starom Rimu poštovana kao božanstvo sreće i sudbine. Često su je poistovećivali sa starogrčkom boginjom sreće, Tihom, a predstavljali točkom koji se okreće.

(M. Stojanović)