Srušio ju je kralj Aleksandar Karađorđević: Srednjovekovna tvrđava koja je štitila Beograd i rudnike

Avala, spomenik Neznanom junaku / Foto: Wikipedia/Ujambor

Poznata je polemika koja se vodi oko toga da li je Avala, koja se nalazi nadomak Beograda, planina ili ne. Oni koji su upućeniji, tvrde, potpuno opravdano da jeste, a oni koji baš i nisu upućeni u klasifikaciju planina po visini, tvrde da nije.

Preporučujemo

Srećom, dokazi su jasni i nedvomsisleni. U niske planine spadaju sva uzvišenja koja se nalaze na nadmorskoj visini do 1.000 metara. A najviši vrh Avale, Žrnovica, nalazi se na 511 metara nadmorske visine.

Dok su ovim delom vladali Rimljani, upravo su na tom uzvišenju podigli tvrđavu. Sa dolaskom osmanlijske vojske, srednjovekovna tvrđava Žrnov, nazivana i Žrnovan, dodatno je ojačana, kako bi činila još bolju odbranu grada.

Danas na tom mestu tvrđave više nema. Odlukom tadašnjeg kralja, Aleksandra Karađorđevića, tvrđava je do temelja srušena. Na tom mestu je postavljen velelepni spomenik Neznanom junaku, hrvatskog vajara, Ivana Meštrovića.

Kratka istorija tvrđave Žrnov

Osnovni razlog izgradnje tvrđave baš na tom mestu je bio vezan za odbranu tadašnjeg Singidunuma, kojim su vladali Rimljani. Međutim, Žrnov je korišćen i za zaštitu rudnika, koji su se nalazili na obroncima ove planine.

Vladavina Osmanlija je obeležila obnovu tvrđave, a od 1444. godine, tačnije nakon Segedinskog mira, Žrnov se opet nalazi u srpskim rukama.

Posle pada Smedereva, turske snage su opet pokušale da osvoje Beograd, upravo osvajanjem Žrnova, ali nisu uspele. U to doba gradom vladaju Ugari, a Hodi paša bezuspešno pokušava da osvoji tvrđavu, nadajući se da će tako osvojiti i grad.

Tvrđava Žrnov / Foto: Wikopedia/mars.elte.hu

Zanimljivo je da se nastanak naziva Avala vezuje upravo za taj period. Naime, ta reč se na turskom dovodi u vezui sa rečju havala, a u značenju smetnja. Priča kaže da je pomenuti paša dodao šanac oko tvrđave i bedem, želeći tako da uznemirava vlasti u gradu.

Otkud spomenik Neznanom junaku baš na tom mestu?

U međuvremenu, tvrđava nije korišćena i polako je propadala. A u nepsorednoj blizini tvrđave je pronađeno telo ratnika, koji je stradao tokom Prvog svetskog rata. Želeći da mu se na neki način oduže, stanovnici podavalskih sela su 1922. godine, podigli spomenik na mestu gde se nalazio njegov grob.

Kada je kralj Aleksandar Karađorđević obnarodovao ideju da se taj spomenik, ali i srednjovekovna tvrđava Žrnov poruše, kako bi na tom mestu bio podignut spomenik Neznanom junaku, ljudi su ostali potpuno zatečeni. Tačnije, pokušavali su mnogi da apeluju na kralja, jer nije postojao nijedan realan razlog da se poruši tako stara tvrđava.

S obzirom na istorijske okolnosti, sasvim je razumljivo što je kralj smatrao da je pobuna protiv njegove odluke, zapravo pobuna protiv njega i dinastije kojoj je pripadao, te je svaki pokušaj protivljenja vrlo ošto sankcionisan.

Spomenik Neznanom junaku / Foto: Wikipedi/Amazonite

Raniji spomenik neznanom ratniku je prenet u selo Beli Potok, koje se danas nalazi na teritoriji beogradske opštine Voždovac.

A kralj... kralj od svog nauma nije odustao, uprkos otvorenom negovodovanju od strane dela javnosti...uprkos tome što je taj čin karakterisan u najmanju ruku kao vandalski.

Spomenik Neznanom junaku na Avali je otkriven 1934. godine. Na samom ulazu postoje karijatide, koje predstavljaju žene iz različitih delova zemlje.

Danas se mogu čuti razna tumačenja ove odluke srpskog vladara, posmatrano sa istorijske udaljenosti. Međutim, šta god da jeste istina, činjenica je da je kralj jedne zemlje uništio materijalni ostatak iz prošlosti te zemlje da bi podigao neko novo zdanje. Zašto je to uradio ipak nećemo nikad saznati.

O Žrnovu danas svedoče oskudni zapisi, fotografije i radovi autora Aleksandra Deroka i Đ. Boškovića, koji se čuvaju u beogradskom Narodnom muzeju.

(A.B./Telegraf.rs)