Otkud Pobednik na Kalemegdanu? Otkrivamo nesvakidašnju priču iza velelepnog simbola Beograda

Malo ko od Beograđana i posetilaca zna da je zaslugom jednog Grka postavljena statua koja danas predstavlja jedan od simbola glavnog grada.

Jedan od članova čuvene grčke porodice Kumanudi je u to doba bio na čelu Beograda. Proces, koji je započet nekoliko godina ranije, jednostavno priveo kraju.

A ako mislite da je to bilo lako učiniti, varate se.

Otkud Pobednik na Kalemegdanu?

U periodu od 1926. do 1929. godine se Konstantin Kosta Kumanudi nalazi na čelu Beograda. Ostao je upamćen kao gradonačelnik koji je u velikoj meri poboljšao kvalitet stanovnika glavnog grada.

Ipak, istorija ga prvenstveno pamti kao čoveka u toku čijeg mandata je spomenik, ranije nazvan Vesnik pobede, postavljen na mestu, na kom se i danas nalazi. Na ivici Beogradske tvrđave, spomenik ponosno posmatra dve reke i smatra se jednim od najprepoznatljivih simbola Beograda.

Prvobitna odluka je bila da se na tadašnjem Prestolonaslednikovom trgu, na kome se danas nalazi Terazijska česma, podigne spomenik u znak sećanja na hrabre srpske ratnike iz perioda Balkanskih ratova. Zabeleženo je da je Odbor tadašnje beogradske opštine poverio izradu bronzane skulpture, koja je trebalo da bude visoka 5 metara, vajaru Ivanu Meštroviću - i to bez konkursa.

Za ovu priču je interesantan podatak da je vajar figuru izrađivao u prostorijama Osnovne škole Kralj Petar Prvi, u kojoj je ranije funkcionisala Prva grčka osnovna škola u tadašnjem Beogradu.

Međutim, celokupan proces je prekinut ratom. Na svu sreću, figura je poslata u Češku na livenje, pa je tako i sačuvana. Tek 1923. godine biva dopremljena u Beograd, a činilo se da se na projekat njene postavke zaboravilo.

Možda pojedini i jesu, ali Kosta Kumanudi nije. Zato mu je jedna od prvih aktivnosti, nakon dolaska na čelo Beograda, bila da upravo taj projekat završi i da statua današnjeg Pobednika bude postavljena na Prestolonaslednikovom trgu.

Ništa od svega toga nije išlo glatko, a primarno zbog Petra Odavića, koji je imao mogućnost da tada objavi članak u časopisu Vreme. Nije štedeo reči osude, tobože zato što statua nagog muškarca zgražava pristojne beogradske dame. Dodatak tome je bio izostanak opanaka i šajkače na statui, jer su to simboli srpskih ratnika u tom periodu.

Bilo kako bilo, polemika je uzela maha. Priključili su joj se mnogi viđeni ljudi toga doba.

U toku septembra meseca 1927. godine je Grad Beograd oformio Umetničku komisiju. Njeni članovi donose zvaničnu odluku da spomenik Vesnik pobede bude postavljen na kraju grada u to doba. Upravo na tom mestu Beogradski pobednik stoji i danas.

Interesantno je da taj dokument nije potpisao Kosta Kumanudi, već Kosta Jovanović, koji je bio njegov zamenik, pošto je u to doba on i praktično upravljao gradom, budući da je Kumanudi imao i drugih obaveza. Pretpostavlja se da gradonačelnik čak i nije bio o toj odluci obavešten.

Ipak, spomenik je zvanično otkriven tek godinu dana kasnije i to simbolično 7. oktobra 1928. godine, budući da se tada obeležava godišnjica proboja Solunskog fronta.

Zahvalnost gradonačeniku grčkog porekla

Iako mali procenat rođenih Beograđana to zna, grčka porodica Kumanudi je imala značajnu ulogu u razvoju grada.

Nažalost, usled nepromišljenog poteza, koji je okarakterisan kao izdajnički, Kosta Kumanudi je trpeo značajne posledice, ali to i dalje ne može da umanji njegov doprinos glavnom gradu. Pored toga što je bio jedan od troje optuženih u toku čuvenog Beogradskog procesa, iako su sporni Apel srpskom narodu potpisali i mnogi drugi viđeniji ljudi tadašnjeg Beograda, Kosti su oduzeta građanska prava, ali i konfiskovana imovina.

Zato kada sledeći put prođete pored nekada čuvenog restorana Grčka kraljica u beogradskoj ulici Knez Mihailova, ne zaboravite da je i to bilo u vlasništvu ove čuvene grčke porodice, čiji su članovi samo dobro dali Beogradu.

Nažalost, zbog jednog nepromišljenog političkog poteza je čuveni Kosta Kumanudi snosio posledice, pa čak bio okarakterisan kao fašista. Ali to i dalje ne znači da bi trebalo da zaboravimo šta je on sve učinio za prestonicu Srbije, kao i za celu zemlju, budući da je bio delegat Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca na zasedanju Skupštine Društva naroda i to dva puta, ali i redovni profesor Pravnog fakulteta.

Upravo je on, pored ostalog, zaslužan i za obezbeđivanje vrlo povoljnih kredita koji su korišćeni prilikom obnove zemlje nakon rata. A Zakon o izjednačavanju poreza je 1922. godine donet zahvaljujući Kosti Kumanduiju. Samo dve godine pre toga je uzeo učešće u radu Ustavne skupštine, nekoliko puta je bio na čelu različitih ministarstava. Sve to i još mnogo više je učinio Kosta Kumanudi za grad u koji se njegova porodica davno doselila iz Jedrena, ali i za zemlju koja im je pružila utočište.

Kosta Kumanudi nema čak ni ulicu ni spomenik u Beogradu, dok deca u školama o njemu ne uče.

Da li ste vi pre ovog teksta znali ko je Kosta Kumanudi i šta su sve ostali članovi te porodice učinili za glavni grad i zemlju?

(A.B./Telegraf.rs)