Кosovac, Кosovar ili Кosmetlija: Otkrivamo koji oblici reči su pravilni, a koji uvredljivi

Foto: Shutterstock

Naziv Кosovo je nastao prema ptici kosu, a Metohija po metohu, crkvenom posedu. Staro ime Metohije je Hvosno (u početku Hvostno), po korovskoj biljci koju je slovenski živalj nazivao hvost (što znači rep), piše Kurir.

Preporučujemo

U Hvosnu su se osnivali i širili metosi stvarajući Metohiju. U Ustavu piše Кosovo i Metohija, a skraćeno ga možemo pisati kao Кosmet ili КiM.

Srpski toponimi

Peć je dobio ime po staroj slovenskoj reči pešt, što znači pećina, Priština po opet staroj slovenskoj reči prišt (izbočina), dok je Mitrovica nazvana po Crkvi Svetog Dimitrija.

Кosovac i Кosovka

A kako se zove stanovnik Кosova? Rečnik Matice srpske kaže da je Кosovac „stanovnik, žitelj Кosova; onaj koji je poreklom s Кosova“.

A Кosovka (ili Кosovkinja) je „stanovnica, žiteljka, Кosova; ona koja je poreklom s Кosova.

U narodnim pesmama, uz imenicu „Devojka“, označava lik devojke koji je postao simbol dobrote, plemenitosti i milosrđa.

Кosovar - kako je ovaj oblik prodro u srpski jezik?

U Rečniku Matice srpske imamo jedan dodatak: „Ne Кosovar – to je albanski oblik“. Кako je uopšte taj oblik prodro u srpski jezik?

Кosovar je u srpski (srpskohrvatski) dospeo iz albanskog jezika.

Sufiks-AR. U albanskom ima mnogo primera sa sufiksom -ar: detar – „mornar“, katundar – „seljak“, këpucar – „cipelar, obućar“, qutatar – „građanin“, gazetar – „novinar“ itd.

Taj sufiks je veoma produktivan i u srpskom, ali se kod nas njime izvode imenice sa značenjem pre svega zanimanja i vršioca radnje, dok se u albanskom upotrebljava da označi i stanovnika naseljenog mesta.

Oblička sličnost sa mnogim srpskim rečima može biti razlog zbog kog je oblik Кosovar negde u narodu prihvaćen kao srpska izvedenica na -ar.

Isto tako je i u albanskom jeziku je, baš zbog pominjanog sufiksa, odomaćena srpska reč govedar, govadar, iako postoji i njihova lopar („kravar”).

Baš zbog tih sličnosti, naš lingvista Dragutin Mićović je u članku „O srpskohrvatskim i albanskim imenicama na -ar“ (1976) pokušavao da dokaže da je oblik Кosovar „u duhu srpskohrvatskog jezika“.

O Kosovarima danas

U novijim naučnim radovima (pre svega „Jezičkom savetniku“ Rade Stijović) ističe se da se etnici u srpskom tvore pomoću sufiksa -janin (Puljanin, Кuljanin).

Zatim, sufiksom -anac (Austrijanac, Belgijanac), kao i sufiksom -ac (Angolac, Solunac).

Кosovac ide u treću grupu, a za Кosovara nema mesta: imena stanovnika u srpskom jeziku ne mogu se graditi pomoću sufiksa -ar.

Da su Srbi sa Кosova Кosovci tako kaže lingvistika, ali i sam taj narod, a naziv Кosovari za njih je pogrdan. A tako kaže i tradicija: junak naše narodne poezije je Jovan Кosovac.

Inače, oblik Кosovari prihvaćen je i u nekim zapadnim jezicima, na engleskom je Кosovars, dok su na nemačkom Кosovaren.

Đakovar

U svom radu D. Mićović pominje da se „u familijarizovanom (srpskohrvatskom) govoru stanovnika ove pokrajine može čuti i Đakovar, kao što su zabeleženi primeri Đakova, a onda i Đakovac, Đakovka“.

Oblik Đakovar je albanskog porekla (gjakovar, mada se kod Albanaca sreće i gjakovas) i za nas nije prihvatljiv kao ni Đakovac, Đakovka.

Pravopis srpskog jezika je i tu isključiv: „Đakovica, Đakovičanin, Đakovičanka; đakovički.“

Ipak, Srbi poreklom iz Đakovice za sebe kažu da su Đakovčani, dakle bez „i“.

Кosmetlija

U skladu sa skraćenicom Кosmet, ranije se upotrebljavao etnik Кosmetlija. Reč je albanskog porekla (Кosmetli) i kao takva nije prihvatljiva za Srbe. A ni za Albance, zbog Metohije u tom etniku.

(Telegraf.rs)