Dušan Vukotić je bio prvi oskarovac iz Jugoslavije: Te godine je pobedio Diznija

Dušan Vukotić bio je jedan od najznačajnijih stvaralaca jugoslovenske i svetske animacije. Njegovo ime zauzima posebno mesto u istoriji filma jer je postao prvi autor van Sjedinjenih Američkih Država koji je osvojio Oskara za najbolji kratki animirani film. Kao i prvi jugoslovenski oskarovac. I ne samo to. On je uspeo da osvoji Oskara pored nenadmašnog Diznija, koji je oduvek važio za favorita.

Njegov rad predstavlja spoj eksperimentalne umetnosti, duhovitosti i dubokih promišljanja o čoveku i društvu, a najviše je poznat kao jedan od vodećih članova Zagrebačke škole animacije.

Preporučujemo

Rani život i obrazovanje

Dušan Vukotić rođen je 7. februara 1927. godine u Bileći, tada Kraljevini SHS (današnja Bosna i Hercegovina), u porodici crnogorskog porekla. Njegov otac je bio oficir, što je značilo da se porodica često selila. Tokom Drugog svetskog rata bio je aktivan u Narodnooslobodilačkom pokretu, a nakon rata studirao je arhitekturu i kasnije režiju u Beogradu i Zagrebu.

Zagrebačka škola animacije

Vukotić je bio jedan od osnivača studija Zagreb Film 1953. godine. Ovaj studio postao je kolijevka Zagrebačke škole animacije, pravca poznatog po intelektualnijem pristupu animaciji, minimalizmu u vizuelnom izrazu i snažnoj satiri. Umesto klasične Diznijeve animacije, koju su tada svi sledili, Zagrebačka škola nudila je originalnost, apstrakciju i socijalni komentar.

Oskar za "Surogat" (Ersatz)

Najveće priznanje u njegovoj karijeri stiglo je 1962. godine kada je film "Surogat" (Ersatz), koji je režirao i napisao, osvojio Oskara za najbolji animirani kratki film. Tada je Dušan Vukotić doslovno pobedio Volta Diznija.

Šta se zapravo dogodilo?

Na dodeli Oskara 1962. godine, "Surogat" je bio u konkurenciji za najbolji kratki animirani film. Među konkurentima je bio i film iz Diznijeve produkcije, koji je dotad praktično bio nepobediv u toj kategoriji. Od kraja 1930-ih pa sve do tada, Dizni i s njim povezani studiji dominirali su nagradama za animaciju.

Ali onda se desilo nešto što niko nije očekivao – jugoslovenski crtani film bez ijedne izgovorene reči – sa apstraktnim, minimalističkim likovima i filozofskom porukom – odneo je pobedu ispred moćnog Diznija.

Volt Dizni Foto: Profimedia

Zašto je ta pobeda bila velika stvar?

Prvi neamerički film koji je osvojio Oskara u toj kategoriji.

David protiv Golijata momenat – nezavisni, eksperimentalni film iz tadašnje socijalističke Jugoslavije pobedio je holivudskog giganta.

Pokazao je svetu da animacija nije samo Dizni i zabava za decu, već ozbiljna umetnička forma.

O čemu je film "Surogat"?

“Surogat” je kratka animirana priča bez dijaloga, koja prati jednog čoveka koji dolazi na more sa raznim veštačkim, naduvavajućim predmetima – od suncobrana do žene. Film je duhovita i gorka satira o potrošačkom društvu, zameni stvarnog za veštačko, i kritika površnosti modernog načina života.

Zašto je film bio poseban?

Stil: Minimalistički, sa jasnim linijama i geometrijskim oblicima.

Ideja: Kritika modernog života, bez potrebe za govorom – univerzalno razumljiv.

Inovacija: Prvi film koji je pokazao da animacija može biti sredstvo ozbiljne društvene kritike, a ne samo zabava za decu.

To je bio prvi put da je jedan film izvan SAD-a osvojio Oskara za animaciju, čime je Vukotić ušao u istoriju.

Ostali značajni filmovi Dušana Vukotića

"Igra" (1962) – još jedan briljantan kratki film koji je 1964. bio nominovan za Oskara.

"Sedmi kontinent" (1966) – prvi jugoslovenski igrani film za decu koji je kombinovao fantaziju i poeziju.

"Akcija Stadion" (1977) – ratni triler baziran na istinitim događajima iz NDH.

"Gosti iz galaksije" (1981) – znanstveno-fantastična horor komedija, neobična i vrlo originalna.

Pedagoški rad i nasleđe

Dušan Vukotić bio je i profesor režije na Akademiji dramske umjetnosti u Zagrebu, gde je obrazovao generacije mladih filmskih stvaralaca. Njegov uticaj se i danas oseća, posebno među animatorima i eksperimentalnim rediteljima.

Dobitnik je brojnih priznanja i nagrada, uključujući i nagradu za životno delo na Animafestu u Zagrebu (1994).

Značaj i uticaj

Dušan Vukotić je postavio temelje za modernu evropsku animaciju. Njegova dela su i dalje relevantna, jer se bave univerzalnim temama – otuđenjem, potrošnjom, tehnologijom i ljudskom prirodom.

Smrt i sećanje

Preminuo je 8. jula 1998. godine u Zagrebu. Iako ga danas mlađe generacije možda ne poznaju dovoljno, njegovo ime zauzima počasno mesto u svetskoj filmskoj istoriji. Njegov Oskar i doprinos umetnosti animacije ostaju trajno svedočanstvo o jednom od najvećih autora s ovih prostora.

(Telegraf.rs)