Ko je bila heroina Diana Budisavljević, koju smo videli u "Dari"? Spasila je 15.336 dece iz ustaških logora

Kroz seriju "Dara iz Jasenovca" bilo je herojskih likova, a jedna od takvih je bila Diana Budisavljević. Humanitarska austrijskog porekla je u ostvarenju Predraga Gage Antonijevića uspela da spasi brojnu decu iz ustaških logora.

Ulogu heroine Diane Budisavljević pripala je Sanji Moravčić, glumici Narodnog pozorišta iz Subotice.

Preporučujemo

Ona je u razgovoru za "Kurir" navela da joj je čast što je igrala ovu heroinu.

- Izabrana sam na kastingu. Igrati takvu heroinu je izuzetna čast, ali i velika odgovornost. Njena čovečnost je velika. Tema ovog filma je ipak bila Dara i njen put. Diana se pojavljuje tek na kraju - rekla je Sanja, i navodi da nije osetila teret što je Dianu glumila hrvatska glumica Alma Prica u ostvarenju "Dnevnik Diane Budisavljević".

- Ne mogu ja da se poredim s velikom Almom. Diana je kao ličnost toliko velika da zaslužuje još filmova i da se govori o njoj. Važno je govoriti o Jasenovcu i tom stradanju da bi naša deca znala da je i u tim strašnim vremenima bilo ljudi, poput Diane, koji nas uče lekcijama o čovečnosti - ističe subotička glumica.

Ko je bila Diana Budisavljević?

Diana Budisavljević (1891-1978), devojačko prezime Obekser bila je humanitarka austrijskog porekla koja je tokom Drugog svetskog rata spasila 15.336 dece iz ustaških logora smrti u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.

Deca koju je pokušavala da spasi su bila uglavnom srpske nacionalnosti sa Korduna, Kozare, iz srpskih sela sa teritorije NDH. Ova akcija je bila jedna od najtežih i po broju spasenih najobimnijih humanitarnih akcija vezanih za koncentracione logore u Drugom svetskom ratu. Umrlo je 3.254 dece, tokom spasavanja ili odmah po napuštanju logora, iscrpljeno torturom, glađu i bolešću, dok je 12.082 izbavljene dece preživelo rat.

Bila je udata za hirurga Julija Budisavljevića, šefa hirurške klinike Medicinskog fakulteta u Zagrebu. On je bio jedan od malobrojnih zagrebačkih Srba pošteđenih ubijanja, proterivanja ili pljačke imovine za vreme NDH.

Da bi sačuvala podatke o deci koju je zbrinjavala tokom rata, vodila je kartoteku o njima, s nadom da bi jednoga dana deca mogla biti vraćena svojim biološkim porodicama.

Imala je podršku uskog kruga ljudi, svi koji su se bavili spašavanjem dece iz logora rizikovali su sopstvene živote.

Nakon što je saznala za decu koja su držana u logoru Lobor-Grad, u oktobru 1941. godine, zajedno sa nizom saradnika, posebno Markom Vidakovićem i Đurom Vukosavljevićem, pokrenula je kampanju pomoći pod nazivom „Akcija Diana Budisavljević”. Akcija se brinula uglavnom o srpskoj deci, ali i ženama koje su držane u raznim koncentracionim logorima, uključujući logor smrti Jasenovac.

Uz pomoć lokalne jevrejske zajednice u Zagrebu, koja je imala dozvolu da pomogne logorašima, njen tim je slao zalihe hrane, lekova, odeće i novca, prvo u Lobor-Grad, a kasnije u Gornju Rijeku i Đakovo. Njen tim takođe je pomagao članovima hrvatskog Crvenog križa na glavnoj železničkoj stanici u Zagrebu, pružajući putne potrepštine radnicima u vozovima koji su se tamo zaustavili na putu na prinudni rad u Nemačku — neki od tih muškaraca, žena i dece vratili su se u Zagreb nakon zaustavljeni su u Mariboru i Lincu i nisu smeli dalje da putuju zbog bolesti — zbrinuli su ih Crveni krst i Akcija Diane Budisavljević. Tokom tog rada, u martu 1942. godine, Budisavljević je upoznala glavnu medicinsku sestru Dragicu Habazin, koja je narednih meseci i godina postala bliski saradnik u pomaganju logorašima iz raznih logora koji su preseljeni u Zagreb i druga mesta.

Diana Budisavljević Foto: Wikimedia/novosti.rs

Početkom jula 1942, uz pomoć nemačkog oficira Gustava fon Kocijana, dobila je pismeno odobrenje da odvede decu iz koncentracionog logora Stara Gradiška. Uz pomoć Ministarstva za socijalna pitanja, posebno prof. Kamila Breslera, uspela je da premesti decu zatvorenike iz logora u Zagreb, Jastrebarsko, a kasnije i u Sisak.

Nakon napora za spasavanje logoraša u Staroj Gradiški, Budisavljević je u uniformi medicinske sestre Crvenog krsta učestvovala u prevozu dece sa Mlake, Jablanca i Košutarice. Više od 6.000 dece preseljeno je iz tih logora u julu i avgustu 1942. godine. Nakon dobijanja dozvole u avgustu 1942. godine za preseljenje dece iz zagrebačkih ustanova na brigu porodica, ona i Kamilo Bresler radili su zajedno sa ogrankom Zagrebačke nadbiskupije Caritas i na taj način omogućili smeštaj nekoliko hiljada dece kod porodica u Zagrebu i seoskim zajednicama.

Prema izveštaju Marka Vidakovića iz maja 1945. godine, Budisavljević je izjavila da je njena Akcija uspela da spasi oko 10.000 dece iz koncentracionih logora.

Posle Drugog svetskog rata vratila se da živi povučena i zaboravljena u Inzbruk. Više nije govorila o svom radu za vreme rata i do smrti se nije oporavila od posledica obilaska logora.

Diana Budisavljević je posthumno odlikovana:

Zlatnom medaljom „Miloš Obilić” za ispoljenu hrabrost i dela ličnog herojstva. Medalja je dodeljena povodom Dana državnosti Republike Srbije 2012. godine, a uručena je njenom praunuku Leonardu Rašici 23. oktobra 2013. godine.

Mural Diane Budisavljević u Vranju Foto: Mateja Beljan

Prvi je nosilac novoustanovljenog odlikovanja Srpske pravoslavne crkve „Carica Milica” (2011),[23] za plemenitost i humanitarni rad.[24] Orden je uručen 18. oktobra 2013. godine njenom praunuku, piscu Leonardu Rašici.

U rodnom Inzbruku 2011. dodijeljen Orden II reda.

U Beogradu, Kozarskoj Dubici, Prijedoru i Gradišci dobila je ulice, a u Gradišci je podignuta i spomen česma sa njenim imenom.

Doneta je odluka o podizanju spomenika Diani Budisavljević u Beogradu. U Beogradu postoji Park Diane Budisavljević.

(Telegraf.rs/izvor: Wikipedia)