Vek i po od smrti velikana srpskog slikarstva Konstantina Danila: Opisan je kao slikar kakav se ne rađa često

Pre stotinu pedeset godina, 25. maja 1873. godine, u Bečkereku, potonjem Petrovgradu, danas Zrenjaninu, ovaj svet napustio je umnogome neprevaziđeni srpski portretista i ikonograf Konstantin Danil.

Iako upamćen po ikonostasima koje je radio, među kojima je verovatno najpotpuniji onaj u Pančevu u Uspenskoj crkvi, koji ga je proslavio, Danil je znamenit i kao čudesan portretista, verodostojan i nepretenciozan slikar tadašnjeg banatskog građanstva.

Preporučujemo

Otuda, najčesće ga smeštaju, kako stručna tumačenja i klasifikacije zahtevaju, u predstavnika bidermajer slikarstva u Srba. Ima izvesne istine u tome, ali i mnogo pojednostavljenog.

Znamo da se Danil učio slikarstvu u Temišvaru, kod znamenitog Arse Teodorovića između 1812. i 1816. Tvrdio je docnije da ga je Teodorović zapravo oterao, zavidan, valjda nemogavši da sputa Danilovu darovitost, kako to neretko biva kada učenici vidno prevaziđu nastavnike.

Portret g-đe Teteši, posle 1835-40. (Narodni muzej u Beogradu) Foto: Wikipedia/Narodni muzej Srbije/Konstantin Danil

U literaturi se navode dve verzije njegovog prezimena, osim poznatog Danil, Grigorovič ili Petrović. Da li je reč o patronimima ili ne, nije jasno. Najverovatnije je rođen u Lugošu, varošici na istoku Banata (istočno od Temišvara, danas Rumunija). Opet, postoje navodi da je rođen u Ečkoj, kod današnjeg Zrenjanina. Kao godina rođenja navodi se 1798. ili 1802.

Školovanje nastavlja kod drugih tadašnjih temišvarskih akademskih slikara, Nemaca. Potom, putuje, možda u carsku prestonicu Beč, i Minhen, u potrazi za slikarskim usavršavanjem. Izvesno je putovao i slikao po Banatu i tada takođe austrijskom Erdelju. Srbi su tu oblast tada nazivali Sedmogradska, što je bukvalni prevod sa nemačkog. Rumuni, kao i danas, Transilvanija. Radio je portrete dobrostojećih građana i aristokratije. Onih koji su mogli da plate. Banat, iako udaljena provincija tadašnjeg carstva Habzburga, Austrije, bio je bogat.

Portret čoveka sa belim rukavicama Foto: Wikipedia/ National Gallery MK

Znamo da 1827. u Bečkereku nastaje potret tamošnjeg velikodostojnika Karačonjija, potonjeg velikog župana Torontalskog. U to vreme Danil se ženi Sofijom fon Deli, koju će ovekovečiti na svojim platnima, i koju je upoznao upravo kod Karačonjija.

Važan moment dogodio se pošto je pančevački sveštenik Arsenović uočio njegov rad, videvši portrete graničarskog oficira i porodice koje je mladi slikar izradio. Tako je maja 1829. potpisao ugovor sa Crkvenom opštinom Pančevo. Za rad na ikonstonstasu pančevačkog Svetouspenskog hrama, okončan 1833, dobio je 4.000 foriniti. Ta veličanstvena crkva, baroknog arhitektonskog izraza, izgrađena je tokom prve decenije 19. veka. Paralelno je pritom slikao i potrete tamošnjih žitelja. Poput onih plemićke porodice Jagodić, njih čak deset.

Bio je to prelom, postao je poznat i cenjen, širom Banata. Ikonostas koji je izradio u Pančevu ga je proslavio.

Odmah zatim crkvena opština sela Uzdin, u središnjem Banatu, poverila mu izradu ikonostasa u tamošnjoj crkvi. Taj posao okončao je do 1836. Reč je o rumunskoj pravoslavnoj crkvi u Uzdinu. U to vreme, bio je to zapravo zajednički hram, pošto je do izdvajanja Rumuna (tada Vlaha) iz sastava Karlovačke Mitropolije došlo tek 1864.

Godine 1836, pobeđuje na konkursu za izradu ikonostasa u Sabornom (katedralnom) hramu u Temišvaru, prestonom gradu Banata. Vredi pomenuti, pobedio je iako je izneo skuplju ponudu, pored činjenice da su mu suparnici na konkursu bili i akademski obrazovani umetnici, Nemci. To nije smetalo tadašnjoj temišvarskoj nemačkoj štampi (Temesvarer Woćenblatt, Temišvarski nedeljnik) da nesebično hvali njegov rad, opisujući ga kao genijalnog umetnika.

Portret supruge Sofije Deli, oko 1850. Foto: Wikipedia/Narodni muzej Srbije/Konstantin Danil

U to vreme taj grad je imao relativnu nemačku većinu. A postojala je i stara, ugledna i bogata, mada nevelika srpska zajednica. Ostaci ostataka, kako će ih docnije, sećajući se, sentimentalno opisati Miloš Crnjanski. Rad na ikonostasu u temišvarskom sabornom hramu Vaznesenja Gopodnjeg uspešno je okončao krajem 1843. godine.

Danil se potom vraća u Bečkerek, najčešće radi portrete, ređe se bavi ikonografijom. Putovao je takođe tih godina, po Italiji.

Od godine 1852. do 1855. radi na ikonostasu u crkvi Svetog Preobraženja u selu Dobrica, kod Alibunara. Od 1858, do 1861. izradiće isto tako, ikonostas u selu Jarkovac, takođe centralni Banat. Bio je to barokni hram iz druge polovine 18. veka. Ikonostas koji je oslikao u Jarkovcu uzima se kao likovno najzreliji Danilov rad na polju crkvenog slikarstva. U tom hramu nalazi se i njegova ikona Svetog Save, koju je Dejan Medaković isticao kao posebno uspelu.

Prefinjeni kolorit, precizan crtež, mek suptilan izraz, natrune baroknog u delima duhovne prirode, a vešta i opet nenapadna karakterizacija kada je izrađivao portrete, tako bi se mogao najsvedenije opisati likovni izraz čudesnog Konstantina Danila.

Pavle Vasić opisao ga je kao "rođenog slikara kakvi se ne rađaju često i koji oplemenjuju sve što dodirnu".

Konstantin Danil tumačen je kao predstavnik bidermajera, građanskog stila nemačkih zemalja, prve polovine 19. veka. U likovnom domenu on je izvesno plod tradicija klasicizma, sa elementima nemačkog romantizma. Ali lično, Danil je jeste bio predstavnik duha bidermajera. Nepretenciozan, povučen, miran, zadovoljan i poslovno uspešan građanin, to je bio Konstantin Danil, jedan od najvećih umetnika u Srba uopšte.

(Telegraf.rs/Tanjug)