"Tražim nekog svog", "Mislim da sam sa Kozare": Otvorena izložba o tragičnoj sudbini srpske dece u NDH

Izložba "Povratak, priča koja traje" Muzeja žrtava genocida, koja kroz fotografije i druga dokumenta svedoči o sudbini srpske dece sa Kozare tokom Drugog svetskog rada i njihovoj potrazi za svojim identitetom, otvorena je juče u prostoru Muzeja primenjene umetnosti u Beogradu.

Govoreći na otvaranju, direktor Muzeja žrtava genocida Dejan Ristić je podsetio da je "Povratak, priča koja traje" autorke Jasmine Tutunović Trifunov prva izložba te ustanove koja je posvećena "samo deci kao najranjivijoj kategoriji genocida počinjenog na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske".

Preporučujemo

Direktor Muzeja žrtava genocida Dejan Ristić / Foto: ATA Images

- Naše teme su tužne, dramatične i veoma emotivne. Susrešćete se sa fotografijama, licima, fizionimijama dece koja su čitav život tragala za roditeljima, braćom, sestrama i rodbinom, a samo su retki imali priliku da ih pronađu. Ova izložba je posebno dragocena i dirljiva i ne možete joj prići isključivo iz ugla struke - istakao je Ristić.

Otvarajući izložbu, episkop pakračko-slavonski Jovan Ćulibrk je, pred brojnim novinarima i zvanicama, nekolicini prisutnih koji su preživeli kao deca sa Kozare, poručio da su "najdragocjenije što naš narod ima", pošto su "prošli ono što ne možemo zamisliti".

Izložba govori o nadi i istrajnosti preživele dece, danas ljudi u poznim godinama, koji ni posle osam decenija od velike Kozaračke epopeje 1942. godine nisu prestali da veruju da će saznati ko su, čiji su, odakle su i šta se tokom Drugog svetskog rata desilo sa članovima njihovih porodica.

Nakon što je posredstvom akcije Diane Budisavljević i brojnih humanih ljudi iz jasenovačkih logora spašseno nekoliko hiljada srpske dece sa Kozare, nove komunističke vlasti su im 1945. godine oduzele evidenciju i time onemogućele preživelima da saznaju svoj pravi identitet i vrate se svojim porodicama.

Foto: ATA Images

U jugoslovenskoj štampi često su objavljivani oglasi poput "Tražim nekog svog", "Mislim da sam sa Kozare", "Trag izgubljen pred Jasenovcem"...

Zahvaljujući novinaru zagrebačkog nedeljnika Arena Marina Zurla 1963. godine je pokrenuta akcija "Arena traži vaše najmilije", pa su zahvaljujući njemu i saradnicima poput istraživača Dragoja Lukića neki od preživelih mališana uspeli da pronađu svoje porodice.

Episkop Jovan je rekao da je Lukić, uz pomoćnika Gojka Šerbulu, "pobrojao što se tiče Jasenovca oko 20.000 dece, a taj broj je već uvećan za 4.000 imena".

- Bog zna kada ćemo doći do istinskog broja, a sama imena verovatno nećemo saznati nikad - rekao je episkop Jovan.

Prema njegovim rečima, sa ljudima kao što su Ristić na čelu Muzeja žrtava genocida i Krinkom Vidaković Petrov u Memorijalnom centru "Staro sajmište" "ulazimo u novo doba kada ćemo istinski da se bavimo ovom temom", dok su u komunističkoj Jugoslaviji Lukić i Zurl ispitivali ono što je trebalo da traži čitava zemlja.

- Mi smo se svi kao narod grdno ogrešili o tu decu - upozorio je vladika.

Episkop Jovan je naveo da je prvobitni scenario za film, kog je nedavno počeo pod imenom "Zlatni rez 42 - Ðeca Kozare" snimati reditelj Lordan Zafranović, sadržavao scene u kojima, između ostalog, ustaški zločinac Maks Luburuć spaljuje kartoteku Diane Budisavljević, što ne odgovara istinitim događajima.

- Hvala Bogu to smo izbacili.... Trebalo je objasniti šta je država radila posle rata, i zašto su ta deca nestala. A kartoteka je sklonjena po naređenju Tatjane Marinić iz Ministarstva rada socijalističke Hrvatske. Trebalo je skloniti i sakriti svoju krivicu - rekao je episkop Jovan.

Episkop Jovan / Foto: ATA Images

Prema njegovim rečima, "moramo da nađemo ako je moguće još uvek imena onih koji su nestali, saznamo sudbine, a one koji su preostali da ih čuvamo kao nešto najdragocenije".

Vd direktorka MPU Biljana Jokić je ocenila da je izložba "priča o stradanju i traganju za identitetom", i da predstavlja važan deo saradnje dva muzeja.

Pored autorke izložbe više kustoskinje Muzeja žrtava genocida Tutunović Trifunov, autor postavke je stručnjak te ustanove Nikola Radosavljević, a "Povratak, priču koja traje" prati srpsko-engleski katalog. Izložbu su podržali su Ministarstvo kulture i informisanja, Telekom Srbija i Fondacija Muzeja žrtava genocida.

(Telegraf.rs/Tanjug)