Kroz neprocenjivi dragulj naše baštine više neće proticati otpadne vode: Određen projekat za Vinču

Vlada Srbije, na inicijativu premijerke Ane Brnabić i nacionalne platforme "Srbija stvara", prepoznala je značaj i ugroženost lokaliteta Vinča - Belo Brdo, nakon čega je na zvanični predlog Ministarstva kulutre i informisanja doneta odluka o ulaganju u taj lokalitet kroz kapitalni projekat Vinča - Belo Brdo.

Ukupni procenjeni troškovi tog kapitalnog projekta iznose 3.088.136 evra za period od tri godine.

Višeslojni arheoloski lokalitet Vinča - Belo Brdo, lociran je 15 kilometara nizvodno od centra Beograda u prigradskom naselju Vinča, uz samu obalu Dunava, na uzvišici, idealnoj za održavanje vanserijskih umetničkih događaja nalaze se ostaci drevne kulture.

Miroslav Kočić, izvršni menadžer arheološkog lokaliteta Vinča - Belo Brdo, kaže za Tanjug da će ovo divno i pomalo zaboravljeno mesto u budućnosti obilaziti, turisti, istraživači, poštovaoci arheologije...

- Nema sumnje da je Vinča - Belo Brdo važan arheološki lokalitet na svetskom nivou. Geografski gledano, lokacija Vinče nije mogla biti bolje odabrana zbog priliva bogatih resursa okolnih predela, od podavalskih brda do same Avale i njenih mineralnih bogatstava, Dunava i njegove plavne ravnice kao i ušća nekoliko velikih reka: Tise, Morave i Save - kaže Kočić.

Prema njegovim rečima, Vinča je predstavljala raskršće puteva neolitske Evrope.

- Budući da su reke, pre izgradnje modernih puteva, bile glavne saobraćajnice, jasno je da se Vinča svojim povoljnim položajem i razvijenom mrežom isticala i kao svojevrsni terminal, jedno od najvažnijih ranoevropskih saobraćajnih čvorišta. Slikovito rečeno, frankfurtski aerodrom neolitske Evrope - kazao je Kočić.

Najveću opasnost po lokalitet predstavlja pojava aktivnog klizišta na delu koje je nastalo zbog podizanja podzemnih voda usled više faktora, kao što su nelegalna ispuštanja otpadnih voda u sediment nalazišta, promena prirodnog toka i izlivanja Dunava i povećana populacija naselja Vinča.

Sve to dovelo je do okolnosti u kojima se svake godine urušava po više desetina kubika neprocenjivog kulturnog nasleđa.

Kočić je siguran da je kapitalnim projektom biti otklonjenje sve prepreke da Vinča postane prepoznatljivo mesto na mapi svetske arheologije za stručnu javnost i istraživače, ali i atraktivna destinacija za turiste iz celog sveta.

- Ovo je prvi put da stručna javnost ima priliku da na pravi način zaštiti i predstavi lokalitet u najširim svetskim krugovima - kazao je Kočić.

Istraživanja su počela 1908. godine kada je Miloje Vasić, prvi školovani srpski arheolog započeo istraživanja na toj lokaciji, i definisao do tada nepoznatu, praistorijsku kulturu, koja je imenovana po mestu nalaska - Vinčanska kultura.

Kočić napominje da je Vinčanska kultura termin je koji obuhvata period kasnog kamenog doba (5300. - 4500. godine pre n.e.) tokom kojeg dolazi do, do tada, nezabeleženog eksplozivnog rasta kreativnosti, tehnološkog napretka i rasta populacije na površini koja danas obuhvata delove Grčke, Bugarske, Rumunije, Mađarske, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Severne Makedonije, Crne Gore i celokupne teritorije Srbije.

- Stalno naseljavanje prvih nosilaca vinčanske kulture na obale Dunava i napuštanje nomadskog načina života - revolucionarni je čin koji je u potpunosti promenio razvojni tok civilizacije. Konstantna međusobna upućenost članova novonastale zajednice postala je plodno tle za nov, do tada nepoznat, način života - kazao je Kočić.

Cenjeni arheolog napominje da vinčansku kulturu pre svega izdvaja začetak urbanog načina življenja u prvim višespratnim građevinama, razvoj kreativnosti i vrhunskog umetničkog zanatstva, kao i tehnološka revolucija s obzirom da su Vinčanci prvi na svetu izumeli topljenje metala.

- Ovo je pokrenulo dinamičnu razmenu ne samo dobara već i ideja koje su pronašle svoj put širom Evrope, ali i van njenih granica, čineći Vinču prvim modernim dobom - naveo je Kočić za Tanjug.

Vinčanci su izvesno bili i pioniri urbanizma

Za razliku od prethodne starčevačke kulture, koja je po prirodi bila nomadska i imala uglavnom privremena naselja, vinčanska naselja bila su stalna.

Kočić kaže da su akumulacija znanja, rada i društvenih odnosa omogućili zajednicama da kontrolišu proizvodnju hrane i transformišu predeo na kojem žive.

- Od čistih potrošača stanovnici zajednica pretvarali su se pojedince koji proizvode i svoje vreme i znanje posvećuju usavršavanju - trgovine, zanatstva i tehnologije. Nov način života iziskivao je i drugačiju arhitekturu. U većini do sada istraženih vinčanskih naselja, kuće su podizane veoma blizu jedna drugoj, ponekad i na razdaljini manjoj od jednog metra i teritoriji od 30 pa čak i do 80 hektara - navodi Kočić.

Kaže i da su postojali visoko razvijeni društveni odnosi.

- Vinča je postojala bezmalo 1.000 godina i imala je izuzetno organizovanu društvenu strukturu. Još ne postoje dokazi o nejednakosti bogatstva i klasnoj stratifikaciji vinčanskog društva. Dugovečnost vinačasnke kulture ukazuje da je pronađen uspešan model suživota gde su se konflikti rešavali saradnjom i kroz trgovinu, a ne eskaliranjem sukoba - rekao je Kočić.

U Muzeju koji se nalazi na lokalitetu, predstavlja su izuzetna dostignuća vinčcanske kulture koja je "otključavala" potencijale za kreativnost i inovacije.

- Prvi primer čovekove transformacije materije je proizvodnja keramike. Mekana smeša blata, vode i sena, posredstvom majstorstva vatre, pretvara se u kamen oblikovan po potrebi. Hiljadama godina kasnije retko ćemo pronaći istančaniju veštinu u umetnosti transformacije nego onu koju pronalazimo u radovima otkrivenim na lokalitetu Vinča Belo Brdo. Obična posuda za jelo, u rukama Vinčanaca, postaje remek delo estetike i funkcionalnosti - objasnio je Kočić za Tanjug.

Kako kaže, u vinčanskoj keramici posebno se izdvajaju izuzetni primerci figurina, dekorisane meandrirajućim motivima, kao i polihromne posude čije su živopisne boje napravljene isključivo kontrolom procesa paljenja - tehnikom koju je i danas teško izvesti.

- Kreativne veštine i znanja prenošene su generacijama i prilagođavane su svakom novom pokolenju. Ovo nedvosmisleno dokazuju minijaturne figurine i posude koje su pravila deca, učeći oblike, boje, tehnike i vrednosti zajednice kroz igru i umetnost - rekao je Kočić.

Transformacija stene u metal je revolucionarni proces koji je omogućio ljudima da dostignu najviši stepen civilizacijskoj razvoja, a prvo topljenje metala dogodilo se upravo u Vinči - 2500 godina pre izgradnje velikih piramida u Gizi.

Vinčanski zanatlija, ističe Kočić, morao je biti rudar, ćumuraš, grnčar i kovač da bi ispunio sve tehničke uslove potrebne kako bi zeleni malahit, posredstvom vatre, pretvorio u istopljenu usijanu lavu koja će nakon hlađenja postati crveni bakar.

- Nakon eksperimentisanja sa pigmentima, vatrom i keramikom, stanovništvo Vinče otkrilo je da se određeni minerali mogu pretvoriti u nešto što nikada ranije nije postojalo. Isprva se ta nova materija koristila za ukrašavanje, pa nije ni slučajno što su na najpoznatijim lokalitetima vinčanske kulture najstariji metalni nalazi bili upravo nakit - masivne bakarne narukvice - kazao je Kočić.

(Telegraf.rs)