Gering je ludovao za njegovim crtežima: Renesansni majstor koji je autor čudesne gravure Adama i Eve

Albreht Direr, autoportret (1497) / Foto: Wikimedia/Museo Nacional del Prado, Galería online

Za njegovim crtežima ludovao je Gering koji je možda i u rat ušao samo da bi jedno delo ovog veličanstvenog umetnika držao u svojoj kolekciji. Kad sledeći put ostanete začuđeni pred lepotom najobičnijeg zeca, zgužvanog jastučeta, ili pred krznenom kragnom koju umetnik nosi na svom najpoznatijem i najlepšem autoportretu, isto onoliko koliko ostanete bez reči i pred njegovim najvažnijim slikama, setite se da je reč o jednom od najznačajnijih umetnika svih vremena, i svakako najvažnijem predstavniku nemačke renesanse – slikaru, grafičaru i teoretičaru umetnosti, Albrehtu Direru, piše Avant Art Magazin.

Preporučujemo

Albreht Direr, sin zlatara Albrehta Direra Starijeg i Barbare Hopler, rođen je 21. maja 1471. godine u Nirnbergu, kao treće od 18-oro dece. Otac Albreht je emigrirao iz Mađarske i porodično prezime Direr je izvedeno iz prvobitnog Tirer, što je nemački ekvivalent za onoga ko izrađuje vrata. Vrata se nalaze i na grbu koji je porodica stekla, a i ime grada iz koga se otac odselio je nosio naziv upravo onako kako se na mađarskom kažu vrata.

U trinaestoj godini, u radionici svog oca, Albreht Direr prvo uči zlatarski zanat, ali veoma rano iskazuje sklonosti prema slikarstvu i izvanredan talenat, koji potvrđuje i njegov autoportret iz tog vremena koji se danas nalazi u Albretini u Beču. Zbog toga 1486. godine stupa u umetničku radionicu tada vodećeg nirnberškog slikara Volgemuta. Tu je izučio slikarski zanat i veštinu rezbarenja u drvetu. U isto vreme se Direrov kum, takođe zlatar, Anton Кoberger, posvetio novopronađenom štamparskom zanatu i upravo u vreme kada se Direr rodio počeo da štampa knjige. Njegovo najpoznatije izdanje bile su Nirnberške hronike iz 1493. godine sa čak 1809 ilustracija u drvorezu, a izvesno je da je neke od njih uradio mladi Direr.

Posle četiri godine provedene kod Volgemuta, Direr kreće u tada uobičajeno četvorogodišnje putovanje, po Rajnskoj oblasti, Švajcarskoj i najverovatnije po Skandinaviji. Na poziv oca se vraća 1494. godine u Nirnberg da bi se ubrzo oženio Agnesom Frej, kćerkom istaknutog gravera. Iz tog braka se ne rađa nijedno dete.

Odmah posle ženidbe, Direr nastavlja sa svojim putovanjima, odlazeći preko Alpa u Veneciju, Padovu i Mantovu. Put kroz Alpe mu je otkrio prirodu, svežinu boja i naslućivanje perspektive koji u njegovim akvarelima predstavljaju novost u evropskom slikarstvu. Dodir sa umetnošću i kulturom renesansne Italije ostavlja na njega dubok uticaj. Susret sa predstavama iz klasične mitologije, otkrića u perspektivi i anatomiji, Direrovo poznavanje proporcija tela koje svakako duguje Italiji, određuju i kasniji pravac njegovog slikarstva.

Vrativši se 1495. godine u Nirnberg, Direr osniva sopstvenu radionicu, radi pretežno grafiku, bakroreze sa prizorima iz svakodnevnog života i drvoreze. Slika u ovom periodu i manji broj portreta i verskih kompozicija. Portret je smatrao najvažnijim zadatkom umetnosti i prvi je u Nemačkoj uzdigao portret do samostalne slikarske tehnike. I sebe je često slikao, a 1498. godine nastaje njegov drugi Autoportret, a 1500. idealizovani, poslednji, treći Autoportret.

Značenje ovih autoportreta nisu samo fizičke promene koje umetnik beleži sa svog lica, već i postepeno sazrevanje umetnikove veštine. U ovom periodu slika i zanimljive i u to vreme jedinstvene studije cveća i biljaka i crteže životinja. Postaje aktivan u nirnberškom krugu humanista. Prvu religijsku zbirku Apokalipsa objavljuje 1498. godine, a pored nje radi veliki broj gravura na mitološke, religijske i životne teme.

Do 1505. godine, Direr slika svoje poznate kompozicije Sveti Eustahije, Nemezis, Oplakivanje Hrista. Radi veliki broj gravura iz života Bogorodice, ali ih ne objavljuje već pojedinačno prodaje u velikom broju. Posle niza ogleda iz proporcije stvara čuvenu gravuru Adam i Eva. Tada se, 1505. godine, vraća u Veneciju i tu ostaje dve godine. Njegova umetnička reputacija živi sa obe strane Alpa, dobija narudžbine za slike i gravure. Izrađuje oltarske slike, a među njima i čuveno Poklonjenje mudraca. Z crkvu Sv. Vartolomeja u Nirnbergu dovršava čuvenu oltarsku sliku Poklonjenje Devici, poznatiju kao Praznik brojanice, koju je kasnije Rudolf Drugi otkupio i preneo u Prag. U ovom delu Direr se najviše približio renesansnom idealu lepote i privukao je veliku pažnju.

"Adam i Eva" (1507) / Foto: Wikimedia/Galería online del Museo del Prado de Madrid

Obasut narudžbinama i materijalno osiguran, mogao je da nastavi da živi u Veneciji i mirno stvara u svom ateljeu gde ga posećuje Belini, venecijanski dužd i mnogi drugi. Ipak, u Nirnberg se vraća 1507. godine, i u pismima upućenim prijatelju Vilibaldu Pirkhajmeru, koja su i najranija sačuvana lična dokumenta nekog umetnika, piše:

- U Veneciji sam gospodin, a kod kuće niko i ništa.

U Nemačkoj i pored toga ostaje sve do 1520. godine. U njegovom stvaralaštvu očitavaju se promene, od tvrđe linije koja je bila simbol njegove umetnosti prelazi na igru svetla i senki. Ipak, napušta slikarstvo i posvećuje se grafici. Njagova slava raširila se Evropom, a Direr za prijatelje ima slavne umetnike svog doba, Rafaela, Belinija, a preko Lorenca di Кredija i samog Leonarda.

Posle 1510. godine dovršava nekoliko zasebnih grafičkih listova u kojima iskazuje svu svoju umetničku snagu i tehničku usavršenost. Dela Vitez smrt i đavo, Sveti Jeronim u ćeliji i Melanholija iskazuju krajnji domet grafičke umetnosti Albrehta Direra. Godine 1515. stvara svog Nosoroga i to prema opisu i skici drugog umetnika, a da sam nikad nije video tu životinju.

Autoportret (1500) / Foto: Wikimedia/Own work Fooh2017

Narednih godina radio je za cara, portretišući ga i oko 1520. godine polazi na put kroz Holandiju, svuda dočekivan sa velikim počastima. Zapisuje događaje sa putovanja, delimično vodi dnevnik i poslovne beleške. Susreće se sa delima flamanskih majstora kojima se veoma divi. Na povratku sa puta se razboljeva od malarije, koja će ga mučiti i do kraja života.

Od 1522. godine do svoje smrti mnogo radi na delima sa verskom tematikom, uključujući Raspeće, mada te kompozicije nikad ne završava, što zbog narušenog zdravlja ali i zbog toga što veliki deo vremena posvećuje teoretskom radu iz geometrije i perspektive. Poslednje veliko delo Četiri apostola  poklanja gradu Nirnbergu, objavljuje svoje poslednje gravirane portrete i objavljuje Četiri knjige o razmerama, kao prvu knjigu iz matematike za odrasle na nemačkom jeziku. Drugu knjigu o gradskim utvrđenjima, objavljuje 1527. godine.

U 56. godini, 6. aprila 1528. godine Albreht Direr umire u rodnom gradu Nirnbergu, verovatno od posledica malarije. Za sobom ostavlja veći imetak, a poslednja njegova knjiga Četiri knjige o ljudskim proporcijama objavljena je posthumno.

(Telegraf.rs)