Vlastimir Pavlović Carevac: 124 godine od rođenja najvećeg baštinika narodnog melosa

Na današnji dan, 9. oktobra 1895. u Carevcu kod Velikog Gradišta, rođen je najveći baštinik i tumač narodnog muzičkog blaga Vlastimir Pavlović. Svom imenu i prezimenu dodao je i ono umetničko, po imenu rodnog sela. Otac Živko, delovođa, i majka Živana, domaćica, svom jedinom detetu dadoše mirnodopsko ime, verujući da će ga Gospod čuvati u vlasti mira.

Mirno su tekle Vlastine detinje godine uz čuvanje stoke, učenje knjige i druženje sa lokalnim muzičarima. Učitelj je prvi otkrio kako lepo peva i preporučio mu da uči za popa. U Požarevačkoj gimnaziji se zaljubljuje u violinu i socijalističke ideje. U Prvom svetskom ratu učestvuje kao dobrovoljac Đačke čete. Nakratko biva zarobljen, ali uspeva da pobegne. Po završetku rata upisuje i završava Pravni fakultet u Beogradu. Između dva svetska rata odrađuje pripravnički staž i počinje advokatsku karijeru. Ipak, najviše vremena provodi sa violinom i muzičarima.

Preporučujemo

Narodne melodije je upijao i sakupljao sa takvim žarom, da je ton njegove violine tačno odražavao svaku reč pesme. Za Carevca je melodija govor muzike, a narodna pesma estetska tvorevina. Okupio je oko sebe intelektualce koji su lepo svirali i formirao orkestar. 24. marta 1929. prvi put je zasvirao na Radio Beogradu. Ovaj datum se uzima kao početak rada Narodnog orkestra RTS-a.

Uz Carevca su tog dana zasvirali: arhitekta Siniša Savić, doktor Milutin Radivojević, doktor Bata Živković, pravnik Božo Todorović, službenik Mika Lukić, sudija Čupić. Bila je to prva postava Narodnog orkestra sastavljena od muzičara amatera i suvih intelektualaca sa Carevcem na čelu. Svaki njihov nastup je bio jedan koncert prenošen uživo, s tim što se na probi ostajalo nekoliko puta duže nego u emisiji.

Printskrin: Youtube

1938. Carevac otvara na Čuburi svoju kafanu "Savinačku kasinu", stecište umetničko-intelektualnog krema tadašnjeg Beograda. Cune je pričao u mojim radio emisijama kako je "čika Car" fijakerom dovozio pevače i muzičare u svoju kafanu.

1942. u jeku Drugog svetskog rata biva uhapšen i zatočen u logoru Banjica zbog učešća u partizanskom odredu Veljka Dugoševića. Kraj rata je dočekao u Dahau, zloglasnom logoru smrti, gde je gurao kolica sa leševima.

Posle velikih ratova nastavlja sa još većim žarom sa sakupljanjem i čuvanjem narodnih pesama, kola i igara. Iako je violinu učio sam i neko vreme privatno, kod profesora, on je uspeo da otkrije tajne ovog instrumenta i da ga stavi u službu prave narodne muzike uz koju je odrastao. Tako se prvi put dobila autentična interpretacija narodnih melodija, stvoren je prvi stil u narodnoj muzici.

Carevcu se pripisuje u autorstvo i "Svilen konac" i "Nizamski rastanak". Istina je da su još Cicvarići svirali pomenute teme, Carevac ih je samo pečatirao svojom violinom. Govorio je da nema potrebe za komponovanjem novih pesama i kola pored toliko lepih izvornih. U Carevčevom orkestru dominirala je violina. Mnogi su mu zamerali što je harmonika tako dugo bila sporedan instrument. Oni koji nisu prošli audiciju govorili su o Carevčevoj strahovladi. Tek kad je otišao, postalo je jasno šta znači imati kriterijum, makar i najstroži.

Printskrin: Youtube/Jugoton

Autoritetom umetnika i intelektualca godinama je odabirao radio pevače, koji su uz VNORTS-a snimali trajne snimke narodnih pesama. Epitet Carevčevog pevača poneli su: Vule Jeftić, Danica Obrenić, Anđelija Milić, Radmila Dimić, Ksenija Cicvarić, Mile Bogdanović, Cune Gojković, Dragoljub Lazarević, Vasilija Radojčić, Pavle Stefanović, Nada Vodeničar, Dragan Krkić, Zorka Butaš, Jelena Dejanović i mnogi drugi.

Carevčevim odlaskom 1965. kao da je pukla brana. Srozani su kriterijumi, čak i na starom đedu, Radio Beogradu. Bujica neukusa je, čini se trajno, preplavila diskografsko-estradnu scenu. Otišla je i umetnička i moralna vertikala, višedecenijski standard javnog ukusa.

Sledi desetak Carevčevih bisera. Poslušajte kako se uz "Cara" ponarodnjačila prva dama srpske zabavne muzike Lola Novaković. Carevac izvodi i staru narodnu temu "Davorike dajke", mnogo pre Mice Trofrtaljke.

(Telegraf.rs/Goran Milošević)