Neprepoznatljiva panorama jedne velike svetske metropole: Možete li "izvaliti" grad sa ove slike?

Panorama Njujorka 1873. godine. U prvom planu su Donji Menhetn sa Bateri-parkom, desno je Bruklinski most u izgradnji. Foto: Wikimedia Commons/United States Library of Congress/Adam Cuerden

Njujork je „otkriven“ 1524. od strane firentinskog pomorca Đovanija da Veracana koji je plovio pod francuskom krunom, kojom je prilikom prostor njujorške prirodne luke dobio naziv Novi Angulem, po gradu na jugozapadu Kraljevine Francuske.

Preporučujemo

Tri godine kasnije, španska ekspedicija pod zapovedništvom portugalskog kapetana Estevaa Gomeša, koja je bila u službi Karla V, svetog rimskog cara te kralja Kastilje i Aragona, doplovljava do ušća reke Hadson u Atlantski okean i daje joj ime Rio de San Antonio (Reka Svetog Antonija).

Međutim se na tome završilo. Engleski istraživač Henri Hadson, tražeći severoistočni put iz Atlantika do Pacifika preko Arktičkog okeana, nanovo 1609. godine „otkriva“ prirodni prostor njujorške luke. Pošto je bio u službi holandske Ujedinjene istočnoindijske kompanije, oni na čitavom prostoru osnivaju koloniju Nova Nizozemska a na pomenutom ušću reke koja će kasnije dobiti ime Hadson, dižu utvrđenje oko kojeg nastaje grad koji će dobiti naziv Novi Amsterdam.

Ulica Malberi, Njujork, oko 1900. godine. Foto: Wikimedia Commons/United States Library of Congress/Trialsanderrors

1664. godine Novi Amsterdam se predaje Englezima bez otpora koji nisu bili u stanju smisleno da pruže, no, tamošnji žitelji sklapaju sporazum sa osvajačem po kojem mogu da ostanu u koloniji i da imaju verske slobode.

Englezi odmah gradu menjaju ime u Novi Jork, u čast vojvode od Jorka koji će kasnije postati engleski kralj Džejms II. Tri godine docnije ovo stanje je u međunarodnom smislu legalizovano Mirom u Bredi, kojim je okončan Drugi anglo-holandski pomorski rat (u kojem je Holandija zapravo pobedila Englesku).

Novi Jork prelazi u ruke američkih revolucionara nakon uspešnog rata za nezavisnost, biva čak 1785. godine proglašen za prestonicu izmenom Ugovora o konfederaciji, tog sporazuma trinaest prvobitnih kolonija-država koje su izvršile secesiju od Britanske imperije, koji je služio kao prvi ustav SAD, i koji je zamenjen 1789. godine sadašnjim ustavom. Novi Jork je bio poslednja zvanična prestonica pre uspostave i stvaranja Vašingtona.

Zgrada „Flatiron“ na njujorškoj Petoj Aveniji između 1902—1905. godine. Foto: Wikimedia Commons/Beinecke Rare Book & Manuscript Library, Yale Univ

Njegov značaj ni jednog trenutka nije bio umanjen, uvek je to bio najvažniji grad na Istočnoj obali, i kao takav je zagazio duboko u drugu polovinu devetnaestog veka, ali još uvek bio potpuno neprepoznatljiv u odnosu na svoj današnji izgled.

Moderna mreža ulica već je po planu iz 1811. godine postavljena i proširena preko celog Menhetna u čijem je srcu 1857. sagrađen Sentral park, te su udarene štrafte po kojima će se grad razvijati, no, eksplozija je počela Velikom irskom gladi koja je u Novi Jork, Njujork, dovela 200 hiljada irskih doseljenika.

Stizalo je bilo od pre i mnogo nemačkih doseljenika koji su do 1860. činili dvadeset pet odsto stanovništva grada, a svoj savremeni administrativni oblik Grad Njujork dobio je 1898. godine kada je došlo do konsolidacije sa Bruklinom, koji je do tog trenutka bio zaseban grad. Potom je 1904. sagrađena podzemna železnica.

Savremena panorama Njujorka. Foto: Wikimedia Commons/BriYYZ

Ali pre toga, sredinom osamdesetih godina, počinju da niču oblakoderi koji će ubrzo početi da paraju nebo ovog grada i po kojima je danas tako prepoznatljiv.

Dakako, dešavalo se to postepeno, nisu odmah nikli najviši neboderi, neki od njih bi po današnjim standardima možda čak bili i tek više zgrade, a neki su u međuvremenu i srušeni, ali do kasnih tridesetih godina prošlog veka panorama je već postala u dobroj meri sadašnja.

Ilustracija koja je priložena na početku ovog teksta nastala je 1873. godine, a izrađena je po svemu sudeći po nacrtu načinjenom iz balona. U prvom planu su Donji Menhent sa Bateri-parkom, desno je Bruklinski most, u tom trenutku još uvek u izgradnji, a tek u daljini vidi se Sentral park. Desetak godina kasnije, dakle, kreće urbanistička revolucija.

VIDEO: Mekgregor držao konferenciju za štampu pa blokirao centar Njujorka

(P. L.)