NAJMOĆNIJA SIMBOLIKA IKADA: Ruska pobeda u Staljingradu poklopila se sa 10. godišnjicom dolaska Hitlera na vlast (FOTO)

Pripadnici Vermahta tokom početne faze Staljingradske bitke 23. septembra 1942. godine. Foto: Wikimedia Commons/Bundesarchiv, Bild 101I-617-2571-04 / Ollig / CC-BY-SA 3.0/Ruffneck88

Staljingradska bitka danas se smatra istinskom prekretnicom Drugog svetskog rata, koji je na tlo Sovjetskog Saveza stigao s početkom Operacije Barbarosa 22. juna 1941. godine (bila je to najezda koja je uspešno zaustavljena tek šest meseci kasnije, sovjetskom pobedom u Bici za Moskvu).

Preporučujemo

Ono što je leta 1942. počelo kao ofanziva čiji je glavni cilj bio zauzimanje kavkaskih naftnih polja ubrzo se pretvorilo u borbu na život i smrt zarad propagande. Naime, Staljingrad je i Nemcima i Rusima — zbog činjenice da je nosio ime vođe SSSR-a Josifa Staljina — postao najvažniji od svih mogućih ciljeva u tom trenutku (dakako, Nemcima je bio važan i zato što su smatrali da će im zauzimanje najvažnijeg središta u tom delu Rusije osigurati napredovanje armija koje su jurišale na Baku).

Ova klanica po zgradama, kućama, ulicama i kvartovima današnjeg Volgograda, ova borba za svaki pedalj asfalta, smatra se jednom od najvećih bitaka u istoriji, budući da je u njoj učestvovalo preko 2,2 miliona ljudi, ali i najkrvavijom u istoriji, budući da je stradalo (poginulo, ranjeno ili zarobljeno) između između milion i po i dva miliona duša.

Pripadnici Vermahta na ulicama Staljingrada 15. septembra 1942. godine tokom borbi za južnu železničku stanicu. Foto: Wikimedia Commons/Berliner Illustrierte Zeitung/Propaganda-Kompanie Geller

Počela je tako što su avgusta 1942. godine nemačka 6. armija i elementi 4. oklopne armije pokrenuli napad na Staljingrad, uz snažnu podršku Luftvafea, čije je dejstvovanje iz vazduha grad dobrim delom pretvorilo u ruševine.

Ali, Sovjeti su pružali otpor pa su uskoro Vermaht i Crvena armija otpočeli borbu prsa u prsa, od kuće do kuće, a obe strane su neprestano dolivale pojačanja na bojište. Do sredine novembra Nemci su uspeli, uz velike napore i još veće gubitke, da potisnu Ruse na drugu stranu Volge, uz tek njihove male i uske džepove koji su ostali na zapadnoj obali reke.

SIMBOL RUSKE SRČANOSTI: Ova zgrada se dva meseca držala pod nemačkom opsadom tokom Staljingradske bitke (FOTO)

Međutim, 19. novembra Crvena armija pod zapovedništvom legendarnog Georgija Žukova pokreće Operaciju Uran: napad je to bio sa dva krila, sa ciljem opkoljavanja nemačkih trupa u gradu. Mudro osmišljeni i briljantno izvedeni plan predvideo je udar na slabije rumunske i mađarske armije koje su čuvale krila nemačkoj 6. armiji, koja se uskoro našla uklještena i odsečena od sveta.

Pomeranje fronta kod Staljingrada: crvena linija označava stanje 19. novembra, žuta 12. decembra, zelena 24. decembra. Sive strelice pokazuju pravac sovjetskih kontraofanziva. Foto: Wikimedia Commons/iMeowbot

Tako je počela dvomesečna njihova agonija u obruču, pošto im je Adolf Hitler naredio da ne pokušavaju da se probiju, da ostane na svojim položajima, i da se, ako treba, bore do poslednjeg čoveka, da predaja ne dolazi u obzir.

Umesto toga Vermaht je pokušao, bezuspešno, da probije obruč spolja, ali se linija fronta neprestano pomerala sve dalje i dalje od opkoljenih, posebno nakon 16. decembra kada je Crvena armija pokrenula Operaciju Mali Saturn, kojom je izvršen udar na italijanske trupe na Donu, sa namerom da se oslobodi Rostov.

STALJINGRADSKA MADONA: Nacrtao nemački vojnik tokom rata, a Srbi će pljuvati dok ne čuju šta Rusi misle (FOTO)

Za sve to vreme Luftvafe je vazdušnim putem dostavljao hranu i municiju ljudima u obruču, sve do trenutka kada to više nije bilo moguće: Sovjeti su, naime, neprestano smanjivali veličinu ovog nemačkog džepa, pa su tako sredinom janurara zauzeli i dva aerodroma koje je nemačko ratno vazduhoplovstvo koristilo (povremena i nedovoljna dostava potrepština se do poslednjeg dana vršila bacanjem iz vazduha).

Pripadnici Crvene armije na položajima tokom Staljingradske bitke januara 1943. godine. Foto: Wikimedia Commons/Bundesarchiv, Bild 183-E0406-0022-001 / CC-BY-SA 3.0

30. januara 1943. godine, dok se Staljingradska bitka bližila svom koncu, nacisti su slavili desetu godišnjicu dolaska na vlast. Gebels je na radiju pročitao proklamaciju u kojoj je između ostalog rečeno: "Herojska borba naših vojnika na Volgi treba biti upozorenje svima da daju sve od sebe u borbi Nemačke za slobodu i budućnost našeg naroda, te stoga u širem smislu za opstanak našeg celog kontinenta".

Na kraju je 6. armija ostala bez hrane i municije, pa su se smrznuti, izgladneli ostaci ostataka ove nekada silne formacije predali 2. februara. Interesantno je što je neposredno pre toga Hitler unapredio komandujućeg generala Fridriha Paulusa u čin feldmaršala, računajući da će se ovaj zbog toga boriti do samog kraja i onda izvršiti samoubistvo, pošto se nikada nijedan nemački feldmaršal nije niti predao neprijatelju niti dozvolio mu živ padne u šake. Prevario se: feldmaršal Paulus se predao Crvenoj armiji.

Jedan SRBIN je autor najmoćnijeg spomenika na svetu koji slavi bitku-prekretnicu Drugog svetskog rata (FOTO)

Tako se trenutak u kome se tok Drugog svetskog rata okrenuo za 180 stepeni, poklopio maltene u dan sa najvažnijim jubilejom nacističke vrhuške Trećeg rajha: desetog godišnjicom njihovog ustoličenja, njihovog zaposedanja kormila nemačke države. Simboličnije od toga ne može.

(O. Š.)