SENKA VOJE TANKOSIĆA: Fotka koja je Krojača okrenula protiv Kaluđera stvarno postoji i na njoj jeste leš velikog četničkog vojvode, ali... (FOTO)

To kako je Mustafa Golubić uspeo da ubedi Krojača, vernog vojnika Alimpija Mirića, da promeni stranu i da se okrene protiv svoga gazde, verovatno je najudarnija i najsnažnija scena pretposlednje epizode prve sezone serije "Senke nad Balkanom".

Počeo je Mustafa pričom o vojvodi Voji Tankosiću, ljubljenom Krojačevom (a i Mustafinom) komandantu, čoveku za koga postoji legenda da je nalupao šamare mladom Vinstonu Čerčilu kada je "Orijent-Ekspresom" prolazio kroz Beograd a sve zbog nekih novinskih članaka, čoveku koji je bio jedan od osnivača "Crne ruke", čoveku koji je bio među glavnim zaverenicima Majskog prevrata i Sarajevskog atentata, legendi Balkanskih ratova, legendi Prvog svetskog rata, legendi srpskog četništva i borbe za slobodu.

Preporučujemo

Završio je tužnom sudbinom njegovog neobeleženog groba u Trsteniku koji su Austrougari nakon sloma Kraljevine Srbije otkopali da bi se uverili da je njihov veliki neprijatelj, kojeg su i za smrt nadvojvode Franca Ferdinanda optuživali, zbilja mrtav. Onda su telo bacili psima.

Insert iz serije "Senke nad Balkanom". Printskrin: RTS/Senke nad Balkanom

U pronalaženju groba, kaže Mustafa Golubić, pomogao im je jedan apotekar koji je za to dobio novac koji je potom iskoristio da otvori apoteku u Beogradu, pa još jednu, pa još jednu. Ali, nastavlja, nije taj apotekar mogao da izdrži i morao je da se slika sa mrtvim Vojom.

ČETNIČKI DRIM TIM: Krem srpske gerile iz Prvog balkanskog rata na jednoj slici (FOTO)

Zatim daje znak izvesnom Radovanu — koji sedi sa njima, bivšem saborcu kojem su Arnauti prerezali vrat pa ne može da govori — da pokaže fotografiju. Na fotografiji je pokojni Vojislav, oko njega vojnici, a sa desne strane ni manje ni više nego — Alimpije Mirić.

Četnici vojvode Vuka se slikaju sa svojim mrtvim zapovednikom posle njegove pogibije na Kajmakčalanu. Foto: Arhiva/heroesofserbia.com

Ova fotografija je autentična (premda jeste retuširana, i na nju je dodat Gordan Kičić), na njoj je zaista veliki srpski četnički vojvoda, ali postoji jedan problem.

Taj četnički vojvoda nije Voja Tankosić.

Taj četnički vojvoda je Vojin Popović, poznatiji u našem narodu kao vojvoda Vuk. I on nije stradao krajem 1915. godine, već krajem naredne. I nije stradao na prostoru Šumadije, već na Kajmakčalanu. I na slici sa njegovim lešom ne nalaze se neprijateljski vojnici, već njegovi četnici i saborci.

Pripadnici Crne ruke na ležernoj fotografiji tokom prve decenije XX veka. Apis i Tankosić leže. Foto: Wikimedia Commons/Junaci i zaverenici. Visit Serbia (2013-10-04)

Slika jeste bizarna, ali u kontekstu rata u kome ima umiranja na sve strane, u kontekstu imena organizacije "Ujedinjenje ili smrt", u kontekstu mrtvačke glave koja je bila simbol te organizacije koju kolokvijalno nazivamo "Crna ruka", u kontekstu vernosti svom komandantu — njen nastanak je razumljiv.

Vojvoda Vuk je sahranjen na Zejtinliku, ali je 1923. godine prenet na Novo groblje u Beogradu.

Što se tiče autentičnih austrougarskih fotografija otkopanog Voje Tankosića, njih smo priložili ispod. Druge, koliko je nama poznato, ne postoje, ili barem nisu objavljene. Možda ih ima u nekim privatnim arhivama bivših soldata Dunavske monarhije, zakopanima na tavanima trošnih kuća, zaboravljenima pod naslagama prašine. Zbog toga i jeste ona slika mrtvog vojvode Vuka iskorišćena za seriju.

Isečak iz austrougarskih novina nakon otkopavanja leša vojvode Tankosića i slikanja. Foto: Wikimedia Commons/"Komitski vojvoda Vojislav Tankosić", Milorad Belić, Međuopštinski istorijski arhiv Valjevo, Valjevo 2005

Što se tiče samog Voje Tankosića, neko je spasio njegove ostatke od životinja, a majka mu Milja prenela ih je 1922. godine uz pomoć Udruženja srpskih četnika na beogradsko Novo groblje, tako da su Vojin i Vojislav danas večni susedi.

Zanimljivo je to što su, pored činjenice da su poginuli u razmaku od godinu dana, i rođeni u razmaku od godinu dana: Tankosić je svet ugledao u selu Ruklada kod Uba 28. septembra 1880. godine, a Popović u Sjenici 9. decembra 1881.

Obojica su poginuli u novembru: Voja 2. tog meseca 1915. godine, a vojvoda Vuk 29. tog meseca 1916. Prvi je imao punih 35 godina u trenutku smrti, drugom je za 35 nedostajalo desetak dana. Najveća tragedija možda leži u tome što Voja Tankosić, čak i da je preživeo Trstenik i povlačenje preko Albanije te borbe na Solunskom frontu, gotovo sigurno ne bi doživeo povratak u otadžbinu jer bi ga kralj Aleksandar na onom nameštenom Solunskom procesu 1917. godine streljao zajedno sa Apisom i drugima.

(O. Š.)