ONO KAD ČETIRI PARTIZANSKA DEČAKA ULOVE NEMAČKOG MAJORA: Tako mladi, a već heroji borbe protiv okupatora (FOTO)

Četiri golobrada borca Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije sa zarobljenim majorom Vermahta, izvesnim Šterkerom, tokom Bitke na Neretvi 1943. Foto: Znaci.net/Muzej revolucije naroda Jugoslavije

Bitka na Neretvi — vođena između 20. januara i 1. aprila 1943. godine — prelomna je drugosvetskoratovska bitka na prostoru Jugoslavije koja je u suštini odlučila ishod bratoubilačkog sukoba između četnika i partizana i posleratni odnos snaga, odnosno, pobednika: komuniste.

Preporučujemo

Ova bitka ima i druge nazive, osim ovog "narodnog". U posleratnoj jugoslovenskog istoriografiji nazivana je Četvrta neprijateljska ofanziva, a često od milja i Bitka za ranjenike, zato što je sticajem okolnosti Glavna operativna grupa Vrhovnog štaba NOVJ bila prinuđena da sa sobom vuče i Centralnu bolnicu pa je zbog spasa tih nesrećnika vodila niz ogorčenih i dramatičnih borbi koje su inače mogle da budu izbegnute.

U širem smislu, Bitka na Neretvi pokriva nemačke operacije Vajs I i Vajs II, četničko-italijansku operaciju za uništenje NOVJ u slivu Neretve i u istočnoj Hercegovini, a u užem smislu samo nemačku operaciju Vajs II u samoj oblasti Neretve.

Zato je to možda najspecifičnija od svih bitaka vođenih ne samo u našoj zemlji već i u celom tom titanskom globalnom sukobu, pošto je nastala interakcijom, stapanjem i međusobnim modifikovanjem tri operacije koje su bile nezavisno planirane, zbog čega ostavlja utisak potpunog haosa, kao da i nije jedna bitka.

Borci 12. slavonske divizije na Papuku 1944. godine, tokom Šeste neprijateljske ofanzive. Foto: Znaci.net/Muzej revolucije naroda Jugoslavije

Naime, prvo je tu bio plan Nemaca da likvidiraju Narodnooslobodilačku vojsku Jugoslavije, zatim plan NOVJ da se preko Neretve probije ka Crnoj Gori, i konačno plan Jugoslovenske vojske u otadžbini i italijanskog okupatora da unište NOVJ.

Nemci i ustaše sa jedne strane, te Italijani i četnici sa druge, delovali su u izvesnoj meri nezavisno jedni od drugih, ali opet često i usklađeno i zajedno. To su činjenice (koje danas mnogi pokušavaju da ospore, bezuspešno i diletantski).

Ali, činjenica je i da su partizani nakon tzv. Martovskih pregovora sa Nemcima (kada su, želeći predah od borbi koje su ih skoro uništile, Nemcima ponudili primirje, razmenu zarobljenika i borbu protiv četnika, što su Nemci odbili) sve snage do kraja bitke preusmerili na četnike. Ali, za razliku od četnika, partizani nikada nisu sudelovali sa Nemcima, niti su od Nemaca dobijali materijal. Arhive Vermahta čak ne pominju ni ovu obustavu partizanskih neprijateljstava, tako da je pitanje da li je to uopšte činjenica.

Uglavnom, epilog bitke je poznat: jedini pobednik bila je NOVJ koja je preživela i izvukla se iz obruča te spasila Centralnu bolnicu, a najveći gubitnik je bila JVuO.

Hercegovački četnici sa nemačkim vojnicima pred napad na jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, verovatno u prvoj polovini 1943. godine kada su se vodile bitke na Neretvi i Sutjesci. Foto: Znaci.net/Muzej revolucije naroda Jugoslavije

Četnici su tada, praktično, prestali da budu ozbiljan faktor i do kraja rata su se više batrgali i postojali po inerciji nego išta drugo (što se najbolje videlo tokom partizanskog proboja u Srbiju leta 1944. godine; istina, o jeseni 1943. došlo je kratkotrajne četničke ofanzive na ustaše u Istočnoj Bosni, ali je nakon toga obustavljena praktično svaka njihova aktivnost protiv okupatora i kvislinga pa se čak ušlo i u sve dublju i širu, najotvoreniju saradnju).

Ali, nećemo se ovde baviti sada svim aspektima Bitke za ranjenike već samo jednom fotografijom. Na njoj su četiri mlada partizana, golobrada dečaka, koji su zarobili majora Vermahta, izvesnog Šterkera.

Na stranu njihovo herojstvo, ova fotografija je značajna jer pokazuje u kojoj meri je za Narodnooslobodilački pokret bilo važno to što su sve socijalne grupe masovno učestvovale u njemu, i koliko je to zapravo bilo presudno za konačnu pobedu komunista. To, i naravno greške druge strane koja se smrtno preračunala.

(Telegraf.rs)