ČULI STE ZA NJEGA, A ZNATE LI KO JE ON? Dimitrije Tucović, čovek koji je kritikovao Srbe zbog zločina nad Albancima!

Na današnji dan, pre jednog veka u Prvom svetskom ratu, u Kolubarskoj bici, poginuo je kao rezervni oficir Dimitrije Tucović, istaknuti vođa i teoretičara socijalističkog pokreta u Srbiji, koji je nastojao da stvori moderne sindikate.

Preporučujemo

Ovaj socijalistički vođa je čitav svoj život posvetio pitanjima od vitalnog značaja za jedno slobodno i uređeno društvo. Možemo ga nazvati čak i čovekom revolucionarnog duha i ideja, velikanom srpskog novinarstva, a lako ga se sećamo i kao čoveka koji se suprostavio kralju, tadašnjoj politici i režimu.

Naime, Tucović je čitav svoj život posvetio borbi za radnička i ljudska prava, ravnopravnost polova, opšte pravo glasa, socijalnu pravdu i građanske slobode u Kraljevini Srbiji, a neke od ideja za koje se on zalagao danas predstavljaju široko prihvaćene vrednosti u našoj zemlji.

On nije bio "socijalista" samo po opredeljenju, već čovek koji je i više nego dobro poznavao pojam "socijalne jednakosti" i uspevao da predvidi kolike posledice može imati nacionalistička politika i pogrešno političko usmerenje. Ipak, iako su programska opredeljenja njegove stranke bila najoštrije suprostavljena glavnim političkim tokovima tog doba, njega to nije sprečilo da tvrdi, propagira da unutrašnji razvoj Srbije leži u borbi za slobodu, daleko od programa proisteklih iz nacionalnih ideologija.

U prvoj deceniji 20. veka glavno pitanje je bilo nacionalno, jer je težnja bila za ostvarivanjem i osvajanjem velike teritorije i stvaranjem nacionalne države, a Tucović je upozoravao na društvene posledice koje takav koncept može proizvesti. Socijalistički vođa je smatrao da stvaranje nacionalnih država može proizvesti nove sukobe, ugroziti slobodu pojedinca i olakšati velikim silama prodor na prostor za manipulaciju na Balkanom i konstantno mešanje u državne tokove i odluke.

Iako je bio protivnik oslobodilačke politike Srbije u Staroj Srbiji (Kosovo i Metohija) i Južnoj Srbiji (danas Makedonija), ipak se borio u oslobodilačkim ratovima Srbije od 1912. do pogibije 1914. Predvodio je marta 1903. demonstracije u Beogradu protiv režima kralja Aleksandra Obrenovića i potom je pobegao u Austriju.

Tucovićeve ideje su danas samo naprednije, ali im je suština ista - da nacionalističko ne vodi nikuda, da se stvaranjem nacionalnih država otežava ekonomska saradnja i poništavaju privredni kapaciteti.  Danas se evropske institucije, pa i srpske trude da uspostave međuetnički dijalog i ekonomsku saradnju na Balkanu, da ojačaju svoju privredu sarađujući sa bivšim državama članicama Jugoslavije, koje su se krvavo raspale zbog nacionalističkih ideologija. Takođe, socijalna pitanja i borba za ljudska prava zauzima glavno mesto u borbi za osnaživanje jednog društva, kako u Srbiji, tako u Evropi i u svetu.

Nakon "majskog prevrata" Tucović se 1903. vratio u svoju rodnu zemlju i počeo da uređuje "Narodne novine". Po struci je bio pravnik, a njegovo zanimanje za prava i politiku ogleda se i u osnivanju Srpske socijaldemokratske partije, koju je takođe osnovao pri povratku u zemlju. Dimitrije je školske 1893/1894. godine upisao Realnu gimanaziju u Užicu, koja je bila središte socijalističkog pokreta, i u kojoj su se čitale zabranjene knjige Vase Pelagića, Svetozara Markovića, Mite Cenića, Dragiše Stanojevića i ilegalni listovi Socijal-demokrat, Zanatliski savez. On je i sam, bio pokretač i urednik Radničkih novina i Borbe. Objavio je oko 600 radova u domaćim i stranim listovima.

Jedno od najpoznatijih njegovih dela je svakako "Srbija i Albanija" u kojoj se kritikuje srpska osvajačka politika prema Albaniji i zločini počinjeni nad Albancima tokom Balkanskih ratova.

"Srbija i Albanija" je jedan od poslednjih Tucovićevih spisa, objavljen 1914. godine, pred njegovu pogibiju u Prvom svetskom ratu. U ovoj knjizi se Dimitrije Tucović kritički razračunava sa anti-albanskim spisima srpskih političara Vladana Đorđevića i Stojana Protića (Balcanicusa).

U Kraljevini Jugoslaviji, Tucovićeva knjiga je bila potiskivana i prećutkivana. Nakon Drugog svetskog rata u SFRJ dolazi do više reizdanja ove knjige i njenog afirmisanja u javnosti. Od 1980-ih godina neki autori u Srbiji ponovo dovode u pitanje Tucovićevu kritiku.

Iako možemo reći da je Tucović bio "antiratni raspoložen", mobilisan je 1912.  kao rezervni oficir prvog pešadijskog puka Moravske divizije prvog poziva i učestvovao je u balkanskim ratovima i srpskom vojnom pohodu na Albaniju. Tucović je sa srpskom vojskom prešao Albaniju sve do Elbasana. Kada su zauzeli većinsku albansku varoš Đakovicu, prokomentarisao je: "Ušli smo u tuđu zemlju".

(M. B.)