Događaj koji je promenio srpsku istoriju: Smrt dečaka u centru Beograda odjeknula je celim svetom, narod naučila da se izbori za slobodu

Jedan nenadani događaj u centru Beograda bio je kap koja je prelila čašu, vekovima punjenu tlačenjem, mukama, ropstvom. Smrt srpskog dečaka dovela je do pogibije mnogih i promene etničke strukture čitavog ovog područja. No, šta se zaista desilo kraj Čukur česme nikada nije utvrđeno...

Brankov most je uklet? Legenda kaže: Da bi se prokletstvo iz 1862. godine skinulo, određeni broj ljudi mora da se ubije skokom s njega

Preporučujemo

Sredinom 19. veka odnosi Srbije i Turske bili su na granici ratnog stanja. Iako formalno priznata kao samostalna celina u okviru Osmanskog carstva, Srbija nije imala nezavisnost i knez Mihailo je, po drugom dolasku na vlast, kao jedan od glavnih ciljeva postavio konačno oslobađanje od turskih stega.

Knez Mihailo Obrenović želeo je ključeve Beograda Foto: Wikipedia

Situacija u gradovima u kojima su boravili turski vojnici bila je naelektrisana. U Beogradu su postojale dve policije – srpska je bila nadležna za sporove među srpskim življem, a turska među turskim stanovnicima.

A onda je jedan događaj koji se zbio jednog vrelog junskog popodneva 1862. godine izazvao pravi mali rat…

- Savo,ajd` trk donesi vode sa Čukur česme! - rečenica je koja je promenila sve.

Sava Petković bio je tek dečak. Iako je bio iz sela Lukovo kod Kuršumlije u Beograd je stigao koju godinu ranije kako bi izučio sarački zanat.

Te 1862. godine bio je šegrt kod bakalina, a kobni događaji u koje će mališan biti nenadano upleten jednog vrelog junskog dana počeli su ovom sasvim običnom rečenicom.

Simeon Roksandić Dečak sa razbijenim krčagom / Sava Petković Čukur česma 1922. pic.twitter.com/33uXLM0Eq4— Slavoljub (@Gezdaiva) July 16, 2017

Ista žega je na izvor pored Save je 15. juna 1862. godine dovela i mnoge druge Beograđane, ali i turske nizame – vojnike stacionirane u Kalemegdanskoj tvrđavi.

Od ovog trenutka, nije najjasnije šta se i kojim redom dešavalo.

Po jednoj verziji, jedan turski vojnik je oteo Savi krčag iz ruku kako bi se napio. Po drugoj, dečak je bio taj koji je u opštoj gužvi u guranju oko česme razbio krčag Turcima. Prema svedočenju Karla Perola, očevica i čuvenog gostioničara kod “Hajduk Veljka”, Turci su tražili da piju vodu iz Savinog krčaga, a dečak to nije dozvolio.

Šta god da je bio povod, Turci su reagovali burno i nasilno. Savu su udarili krčagom u glavu i dečak je pao okrvavljen pored česme. Postoji i verzija po kojoj je na njega jedan nizam potegao bajonet i ubio malog Savu, ali ona je istorijski nepotvrđena.

Viševekovnom nasilju pružen je otpor Foto: Wikipedia/Јавно власништво

Ubrzo je naišla srpska patrola, a za njom i turska i došlo je do oštrog verbalnog obračuna. Da bi se razrešio ceo događaj, stigao je i terdžoman – tumač turskog jezika beogradske policije Sima Nešić.

ŠTA SE DESILO SA SAVOM?

Šta je bilo sa dečakom Savom Petkovićem nije poznato. Po jednoj verziji, njega je ranjenog kući otpratio terdžoman Sima, dok je po drugoj dečak uzdahnuo tu, kod Čukur česme. Kako ga istorijski izvori više ne pominju, verovatno je da je preminuo od posledica ranjavanja.

Sima Nešić i srpski žandarmi pokušali su da privedu odgovornog nizama, ali su Turci zapucali i u opštem metežu ubijeni su Sima Nešić i žandarm Đorđe Nišlija.

POČETAK KONAČNOG RASPLETA

Vest o događanjima kod Čukur česme kao munja su se proneli Beogradom. Čitav grad je planuo, a nagomilano nezadovoljstvo je eksplodiralo. Na sve strane čuli su se eksplozije i borba na ulicama je počela da se rasplamsava.

Turci su Beograd bombardovali sa tvrđave, a i svoje stanovništvo ostavili su van njenih zidina Foto: Wikimedia/Magyshadow

Jedan događaj podstakao je niz novih i odlučujućih. Tada su Srbi zauzeli Varoš kapiju i Sava kapiju, a vest je stigla i do ostalih gradova u Srbiji. Knez Mihailo je, iz Šapca gde se tih dana nalazio, poslao ultimatum Turcima da do osam časova uveče napuste varoš. Srpsko stanovništvo je podiglo barikade za odbranu.

Sledeći dan 16. jun protekao je u miru, ali je već naredni 17. bio sudbonosan za Beograd. Turci su se povukli u Beogradsku tvrđavu i počelo je bombardovanje koje je sejalo smrt među srpskim civilima. Poginulo je oko 50 građana i vojnika, izgorelo 20, a uništeno oko 357 kuća.

U toku jula iste 1862. godine, u Kanlidži pored Carigrada započeti su mirovni pregovori na kojima su učestvovali Francuska, Engleska, Rusija i Austrija. Predstavnici Srbije, kao vazalne kneževine, nisu bili pozvani.

Dogovor je postignut u Carigradu Foto: Flickr/Eder Fortunato

Na intervenciju stranih konzula, tada je zaključemo primirje koje su potpisali Ašir-paša i ministar Garašanin, kao i predstavnici stranih sila. Doneta je odluka da se tursko stanovništvo koje živi van utvrđenja iseli iz Srbije. U narednih godinu dana otišlo je više od 8.000 Turaka.

DOGAĐAJ KOJI JE POKRENUO LAVINU

Dugo se nakon ovog velikog istorijskog događaja pričalo i prepričavalo šta se zapravo na Čukur česmi dogodilo juna 1862. godine. Kasnije varijacije pisaca o ovom događaju stvorile su brojne romantizovane legende o pogibiji srpskog dečaka Save i njegovih savremenika.

Kako bilo, nakon dugih diplomatskih pregovora i borbe, sredinom marta 1867. knezu Mihajlu je u Carigradu turski sultan predao ferman o predaji gradova Beograda, Smedereva, Šapca i Kladova. Iste godine knez je dobio ključeve Beogradske tvrđave, a svečanost je održana 6. aprila na Kalemegdanu.

Ispisivala se nova stranica srpske istorije…

(Telegraf.rs/Dnevno.rs)