Nemamo samo mi manastire na ovom svetu: Pogledajte šta su Jermeni gradili 600 godina pre Nemanjića

Katedrala u Zvartnocu, sada u ruševinama, nalazi se u blizini Vagaršapata, gde se nalazi sedište Jermenske apostolske crkve. Sagrađena je sredinom 7. veka i pokazuje visoke kulturne domete jermenskog naroda, utoliko više što u to vreme oni čak nisu ni imali svoju državu

Na zapadu današnje centralne Jermenije, nedaleko od Vagaršapata, najsvetijeg grada Jermenske apostolske crkve i sedišta njihovog katolikosa, crkvenog poglavara, nalaze se možda i najznamenitije ruševine u istoriji tog drevnog i velikog naroda, kojem se danas otimaju i istorija i kultura: one Katedrale u Zvartnocu.

Katedralu sagradio katolikos Nerses III Šinog (Graditelj, Neimar), u vreme prvih upada Arabljana na prostore oko kojih su se dotad tukli Istočna rimska i Sasanidska carevina; smatra se da su joj temelji udareni 643. a da je dovršena 652. godine.

Preporučujemo

Bila je posvećena Svetom Grigoriju Bogoslovu, a podignuta je na mestu njegovog navodnog sastanka sa kraljem Trdatom III; kasnije su katolikosi tamo preneli svoju stolicu, pošto su Dvin, gde se dotad nalazila, zauzeli Arabljani.

Katedrala je bila centralno orijentisana, i jedinstvena u jermenskoj arhitekturi po cirkularnoj strukturi, sa tetrakonhom kao osnovom; razni elementi, poput orlova na kapitelima i vinove loze na frizovima, ukazuju na uticaj sirijskog i severnomesopotamijskog stila.

Ova neverovatna građevina pokazuje na kakvoj je kulturnoj visini bila Jermenija, koja u to vreme čak nije ni postojala kao slobodni politički entitet.

Naime, Zapadnu Jermeniju 378. sebi pripojila Istočna rimska carevina (gde će se kasnije brojni Jermeni uspeti visoko na lestvici, čak i do prestola), a Istočnu Jermeniju 428. godine Sasanidska Persija, mada su njihovim krajevima uglavnom vladale lokalne vlastelinske dinastije.

Katedrala u Zvartnocu nije dugo opstala: srušila se posle svega 320 godina. Dve glavne teorije pokušavaju da reše misteriju njenog uništenja: zemljotres, i arapska pohara.

Zemljotres je najprihvaćeniji odgovor, iako je građevina bila izuzetno projektovana, s namerom da traje hiljadu godina, kada se verovalo da će doći do drugog Hristovog dolaska.

Tragovi vatre koji su otkriveni prilikom ispitivanja dokaz su, verovatno, ne načina na koji je uništena, već genijalnosti jermenskih inženjera, koji su malterske spojeve pravili ispaljivanjem opsidijana i krečnog maltera u ciglu: prema tome, morao je to biti veoma jak zemljotres. Sem ako nije zaista bila arabljanska pohara.

Zajedno sa „rodbinskim” crkvama u Vagaršapatu (nekada Ečmijadzinu) u kojem se nalazi druga jedna katedrala, o kojoj smo već pisali, sagrađena 301—303. godine, najstarija na svetu — ruševine Katedrale u Zvartnocu dodate je 2000. na Uneskovu listu Svetske baštine. Danas je ugrožena onoliko koliko je ugrožen jermenski narod; dakle, ne malo.

(Telegraf.rs)