Zaboravljena heroina spasila 12.000 dece iz logora u NDH: 129 godina od rođenja Diane Budisavljević

Diana Obekser rođena je u Austriji, u gradu Insbruku. Pre udaje za svog supruga, doktora Julija Budisavljevića, radila je kao medicinska sestra

Na današnji dan 1891. godine rođena je Diana Budisavljević, žena koja je u Drugom svetskom ratu spasila preko 12.000 dece iz logora u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.

Diana Obekser rođena je u Austriji, u gradu Insbruku. Pre udaje za svog supruga, doktora Julija Budisavljevića, radila je kao medicinska sestra. Bračni par se 1919. godine preselio u Zagreb, kada je njen suprug dobio mesto profesora na Univerzitetu u Zagrebu.

Preporučujemo

Tokom Drugog svetskog rata u Kraljevini Jugoslaviji, nacistički orijentisani Hrvati započeli su kampanju protiv Srba, Jevreja i Roma.

To je uzrokovalo otvarajne brojnih logora u Hrvatskoj. Kada je Diana Budisavljević čula o torturi dece u koncentracionom logoru Lobor tokom oktobra 1941. godine, ona je, zajedno sa Markom Vidakovićem i Đurom Vukosavljevićem, pokrenula kampanju pod nazivom “Akcija Dijane Budisavljević”.

Spasavanje dece iz Jasenovca

Akcija je podrazumevala spasavanje i zbrinjavanje srpske dece i žena iz brojnih logora, uključujući i najozloglašeniji među njima - Jasenovac.

Godine 1942. Diana je dobila pismenu dozvolu da izvede decu iz logora Stara Gradiška. Iste godine je uz pomoć ministra za socijalna pitanja uspela da decu odvede u Zagreb, Jastrebarsko i Sisak. Posle toga je lično učestvovala u spasavanju dece iz kampova Mlaka, Jablanac i Jasenovac, obučena u uniformu medicinske sestre Crvenog Krsta.

U ovoj akciji spaseno je preko 6.000 dece, koja su smeštena u hraniteljske porodice.

Vodila dnevnik o svojoj borbi

U vreme ovih akcija Diana je počela da vodi dnevnik o spasavanju dece iz nacističkih logora. Prema njenom dnevniku, inicijativa u početku nije naišla na odaziv, prvenstveno zbog straha od omazde.

Diana je, i pored svih poteškoća na koje je nailazila, uspevala da naiđe na još dobrih ljudi koji su činili da prikupljena pomoć uvek dođe u ruke onima kojima je bila potrebna.

Spasena deca bila su smeštena na različitim mestima, neka od njih su bila smeštena u hraniteljske porodice, neka u objektima katoličke crkve što je Diani dopustila Hrvatsko nadbiskupija, a neka deca su završavala u objektima koji su bili oskudnog izgleda, ali ono što je najvažnije bila su sigurna.

Vodila je kartoteku o deci

Diana je tokom akcije vodila kartoteku o deci, kako bi sačuvala njihove podatke. Nadajući se da će ona jednog dana biti vraćena svojim biološkim porodicama. Ipak, krajem maja 1945. dva agenta OZNE oduzimaju Dijani albume sa fotografijama dece, a po nalogu Ministarstva socijalne politike Hrvatske oduzeta joj je i celokupna kartoteka, iako identifikacija i repatricija nisu bile završene.

Diana je Ministarstvu ponudila da pomogne sa daljom identifikacijom dece, ali ta ponuda nije prhivaćena.

Od 15.536 dece koje je Diana Budisavljević spasila tokom Drugog svetskog rata, 3.254 je umrlo tokom ili nedugo nakon spasavanja, izmučeni, gladni i bolesni, dok je više od 12.000 preživelo rat. U toku akcija spasavanja, ubijeno je 11 članova Dijaninog tima. I ona sama je mnogo rizikovala da bi pomogla srpskoj deci. Obilazeći logore i sama se zarazila bolestima koje su harale i odnosile dečije živote. Preležala je čak i tifus.

Potpuno zaboravljena heroina

Posle rata ova herojina je skoro potpuno zaboravljena. U Jugoslaviji nije javno pomenuta decenijama, pre svega zbog toga što vlast nakon rata nije gledala na nju blagonaklono, kao na heroja rata. Diana je sa suprugom živela u Zagrebu do 1972. godine kada su se preselili nazad u Insbruk. Od kraja rata nije govorila o svojoj akciji spasavanja i do svoje smrti, 1978. godine, se nije oporavila od posledica obilaska logora.

“Dnevnik Diane Budisavljević 1941-1945” izdat je u Zagrebu 2003. godine i sačinjen je od 388 prevedenih zapisa sa nemačkog. U zapisima je Dijana opisivala uslove u kojima su se nalazila deca logoraši, njihova mučenja, stradanja i umiranja, svoj strah za decu, ali i za sebe.

Osim toga, Diana je zapisivala i susrete i razgovore sa nekim od najvećih ratnih zločinaca tog vremena, odgovornih za genocid u NDH. Ovaj dnevnik bio je i okidač za značajnije interesovanje za lik Diane Budisavljević i za njene humane podvige.

Prošle godine objavljen je i film koji nosi ime “Dnevnik Diane Budisavljević”, koji je bio apsolutni pobednik Pulskog filmskog festivala 2019. godine.

(Telegraf.rs/Danas.rs)