Braća po oružju na Solunskom frontu: Svaki čovek na ovoj slici je oficir različite vojske

Saveznička armija istoka predstavljala je objedinjenu komandu nad svim oružanim snagama zemalja koje su na Solunskom frontu stajale nasuprot Centralnim silama. Najviše je bilo Srba, Francuza i Britanaca, ali bilo je i mnogih drugih

Saveznička armija istoka obrazovana je leta 1916. godine, od oružanih snaga pet zemalja čije su se jedinice našle na prostoru severne Grčke u to vreme. Radilo se o formacijama koje su dopremljene još septembra-oktobra prethodne godine, sa ciljem da pomognu Kraljevini Srbiji da se odbrani i da odbije združenu najezdu Austrougarske monarhije i Nemačkog carstva.

Preporučujemo

Međutim, dopremljene su pomalo dockan, bugarska armija je udarila s boka, i slom naše vojske i države je postao neizbežan, kao i povlačenje preko Albanije te oporavak na grčkom Krfu i u francuskoj Severnoj Africi: Bizerti, Alžiru, Fesu, Tunisu, i drugim mestima. Nakon oporavka, vraćeni su natrag na ratište i već formirani Solunski front, koji prema tome nije nastao slučajno, već pre svega od francuskih i britanskih trupa koje su se tu obrele da bi upravo nama i pomogle.

Ali, to je značilo da se mora napraviti jedinstvena komanda, ako se misli da se tu neprijatelju zada nekakav udarac, idealno sudbonosni (što se i desilo). Pet zemalja — Francuska, Britanija, Srbija, Rusija i Italija — pet prstiju stisnutih u jednu pesnicu, obrazovalo je pomenutu Savezničku armiju istoka.

Dana 30. avgusta iste godine se — nakon državnog udara koji su na severu Grčke izveli oficiri bliski našem ratnom drugu Elefteriosu Venizelosu, koji je ubeđen u ispravnost naše borbe tako podelio sopstvenu otadžbinu na pola i stao protiv kralja nemačkog porekla koji je u Atini bio naklonjen neutralnosti — grčka vojska se pridružila ovoj savezničkoj armiji. Kasnije su se tu obreli i Japanci.

Za prvog njenog komandanta 11. avgusta imenovan je general Moris Saraj, za drugog 15. decembra 1917. godine general Adolf Gijoma, a za trećeg i poslednjeg 17. juna 1918. naš stari prijatelj general Luj Feliks Mari Fransoa Franše d’Epere.

Što se one prvopriložene slike tiče, ona možda najbolje oslikava duh te velike savezničke armije i „braće po oružju“ koji su u njenom sklopu vojevali: tu vidimo italijanskog kapetana, ruskog poručnika, srpskog pukovnika, francuskog poručnika i grčkog žandarma. Bolje je kada se ljudi raznih nacionalnosti okupe nekim mirnim povodom, ali to nažalost nije ljudska istorija. Ljudska istorija je uništenje. Čak i onda kada je njen prikaz, poput ovoga, jedna topla ljudskost, bratstvo i jedinstvo — u pozadini stoji uništenje.

(P. L.)