„Arnaut ubija kaluđera na Kosovu u manastiru Devič 1912. godine“: Kratka priča iz istorije srpskog Kosova

Ova jeziva fotografija oslikava svu tragediju srpskog stradanja na prostoru Kosova i Metohije proteklih vekova, počev od kraja sedamnaestog veka pa do današnjeg dana

Osmanlijski popis stanovništva iz 1455. godine pokazuje, da je u zemlji Brankovića, odnosno na Kosovu i Metohiji, u tom trenutku postojalo 480 naseobina u kojima je živelo 13.696 odraslih muškaraca smeštenih u 12.985 kuća, sa 14.087 nosilaca domaćinstava, pošto je postojalo i bezmalo pet stotina udovica. Nisu svi odrasli muškarci imali svoje kuće, neki su pribeleženi kao siromasi, a bilo je i kuća koje su se delile na više domaćinstava.

Preporučujemo

Skoro 13 hiljada kuća bile su srpske, a Srbi su živeli u svih 480 sela i gradova. Pored nas, postojalo je i 75 vlaških domaćinstava u 34 sela, 17 bugarskih u deset, pet grčkih u Lauši i Vučitrnu, jedno jevrejsko u Vučitrnu i jedno hrvatsko. Koliko je bilo Albanaca? 46 domaćinstava u 23 sela, u proseku dva po naselju, što znači da nijedno nije bilo čisto njihovo. U procentima, srpska imena i prezimena činila su 95,88 odsto ukupnog broja, dok su albanska činila 0,25 odsto.

Drenica je bila čisto srpska, ali se tokom dugih vekova turkokratije stvar potpuno promenila. Kaže se da svako albansko selo u tom kraju ima razvaline srpske crkve, te da su tamošnji Albanci mahom poarbanašeni Srbi, ali to ovog Arnauta nije sprečilo da izvrši zločin nad srpskim kaluđerom u kasnosrednjevekovnom manastiru Devič, zadužbini despota Đurđa Brankovića, u srcu Drenice (ako je nekada neki njegov predak i bio Srbin, to je davno zaboravljeno).

Tako barem glasi izvorni naslov ove fotografije: „Arnaut ubija kaluđera na Kosovu u manastiru Devič (1912)“. Prvobitno je objavljena u „Istoriji srpske fotografije (1839-1940)“, knjizi Milanka Todića koju su „Prosveta“ i Muzej primenjene umetnosti objavili 1993. godine. S obzirom na to da se upravo to odigrava na slici, nema razloga da sumnjamo u verodostojnost takvog potpisa. Naravno, uvek postoji mogućnost da do samog čina ubistva nije došlo, ali to je sporedna stvar u ovom konkretnom slučaju jer su ekstremni elementi među Arbanasima (ne svi) Manastir Devič bezbroj puta proteklih vekova, pa čak i decenija, harali, a monahe ubijali.

VIDEO: U drevnim srpskim Dečanima, Albanci pale srpske proizvode

(P. L.)