BIRAMO MISS PARTIZANSKOG POKRETA: One su prašile fašističke zadnjice, lečile borce i ginule za našu slobodu (FOTO)

Tuklo se u borbenim redovima tokom NOR-a 100.000 žena, 25.000 je poginulo, a 40.000 ranjeno. 3.344 žene su kao prvoborci postale nosioci "Partizanske spomenice 1941", a 91 žena je odlikovana Ordenom narodnog heroja. Ipak, nakon rata ponovo su skrajnute jer je Antifašistički front žena postao previše jak a njihova se emancipacija odigravala "isuviše brzo"

Položaj žena u Kraljevini Jugoslaviji bio je, najblaže rečeno, katastrofalan. Mahom su bile nepismene i isključene iz društvenog života, jer, pobogu, ženi je mesto u kući.

Stvari su donekle počele da se menjaju tokom tridesetih godina, pa je tako 1934. dve hiljade žena rudara na ulici podržalo štrajk svojih muževa u Trbovlju, naredne godine je pet hiljada žena u Zagrebu demonstriralo ispred nemačkog konzulata tražeći mir, 600.000 njih je godinu dana kasnije potpisalo peticiju sa tim u vezi.

Ovo je postavilo temelj za ono što će se desiti tokom Drugog svetskog rata i Narodnooslobodilačke borbe kojoj su žene dale ogroman doprinos. Tuklo se u borbenim redovima u tom periodu 100.000 žena, 25.000 je poginulo, 40.000 ranjeno, 3.000 postalo trajno nesposobno za rad, a 2.000 napredovalo do oficirskih činova. 3.344 žene su kao prvoborci postale nosioci "Partizanske spomenice 1941", a 91 žena je odlikovana Ordenom narodnog heroja. Iza borbenih redova delovalo je za slobodu dva miliona žena, a na okupiranim područjima preko 600.000 je hapšeno i zatvarano.

6. decembra 1942. godine u Bosanskom je Petrovcu osnovan, na Prvoj zemaljskoj konferenciji žena, Antifašistički front žena kao zasebna i glavna njihova organizacija u okviru Narodnooslobodilačkog pokreta.

Tom prilikom vrhovni komandant NOVJ Josip Broz Tito rekao je sledeće: "Ja se ponosim time što stojim na čelu armije u kojoj ima ogroman broj žena. Ja mogu kazati da su žene u toj borbi po svom heroizmu, po svojoj izdržljivosti, bile i jesu na prvom mjestu i u prvim redovima i svim narodima Jugoslavije čini čast što imaju takve kćeri".

Nakon rata AFŽ je mnogo ojačao i očigledno postao pretnja, pa je "samostalnom" odlukom na Četvrtom kongresu 1953. godine u Beogradu ukinut. Bivše članice su tvrdile da je postao isuviše jak, da je imao ogroman uticaj na žensko stanovništvo, da se nekim muškarcima njihova emancipacija očigledno odigravala "isuviše brzo", da su počele da prave probleme, da su se mnogo mešale u politiku.

No, da se vratimo na doba NOB-a. Izdvojili smo neke od tog ogromnog broja žena koje su se borile i radile za našu slobodu a protiv fašističkog okupatora. Spisak je skroman, pa ćete na 46 fotografija naći 65 žena, ali smatramo da je dovoljan. Nemoguće je pomenuti sve.

Slava heroinama!

1. Desa Bulatović, rukovodilac SKOJ-a 3. sandžačke brigade. Negde u Raškoj 1943. godine.

2. Mileva Marović. Rođena u Splitu, član SKOJ-a od 1940. godine, KPJ od 1941. Posle Pete neprijateljske ofanzive bila u 10. hercegovačkoj brigadi, a poginula u borbi sa četnicima 3. oktobra 1943. godine između Gackog i Bileća, kod Planik Sela.

3. Srbijanka Bukumirović, streljana u logoru na Banjici 7. septembra 1943. godine.

4. Stana Tomašević, sekretar PK SKOJ-a za Crnu Goru i Boku Kotorsku, drži govor na mitingu u Nikšiću 1944. godine.

5. Mila Jevtović. Bila rukovodilac jedne diverzantske grupe u Beogradu 1941. godine, kasnije član Čačanskog odreda "Dr Dragiša Mišović". Poginula jula meseca 1944. u selu Velereči kod Gornjeg Milanovca.

6. Dr Julka Mešterović, šef hiruške ekipe V krajiške divizije od 2. novembra 1943. do oslobođenja Beograda. Slika nastala u Srbiji o jeseni 1944. godine.

7. Ružica Ruža Stanišić. Rođena 1921. u Čačku, bila student agronomije i član KPJ. Delovala u pozadini, bila uhapšena i streljana u Banjičkom logoru 7. juna 1943. zajedno sa bratom Miloradom Stanišićem.

8. Dragana Todorović. Rođena 1924. u Beogradu, živela u Čačku. Članica SKOJ-a, gimnazijalka, borac Trnavskog bataljona Čačanskog odreda "Dr Dragiša Mišović". Četnici su je streljali kao teškog ranjenika 5. decembra 1941. u selu Rajcu kod Čačka.

9. Roksanda Rosa Lišančić. Rođena 1922. u selu Atenici kod Čačka. Domaćica. Kao član KPJ delovala u pozadini. Zaklana od četnika 29. avgusta 1943. u rodnom selu.

10. Desa Karanović, rukovodilac saniteta u 4. crnogorskoj brigadi. 1944. godina.

11-12. Jelka Bulajić i Dragica Kačar. Bile su borci 3. krajiške brigade.

13. Narodni heroj Malči Belič. Rođena 1908. godine, bila sekretar terenskog odbora Osvobodilne fronte u Ljubljani, streljana u ljubljanskom zatvoru 31. januara 1943. godine.

14. Milica Mušikić-Pajković, tokom rata član OK KPJ u Crnoj Gori.

15. Dr Roza Papo, referent saniteta 17. divizije, upravnik bolnice te divizije u Trnavi. BiH, 1943. godina.

16. Radmila Atanacković. Tokom 1941. godine bila ilegalac u Beogradu, streljana u Banjičkom logoru 7. septembra 1944.

17. Branka Petrović. Kao učenica VI razreda gimnazije 1941. radila ilegalno u Aranđelovcu, ali bila uhvaćena od Nemaca u selu Vinči i odvedena u logor. Poginula pucajući ranjena na nemačkog vojnika.

18. Ružica Primorac juna 1943. godine na Mosoru stenografiše vesti u redakciji "Slobodne Dalmacije".

19. Neda Božinović, učesnik NOB od 1941. Tokom rata član Sreskog i Okružnog komiteta Nikšić, zamenik političkog komesara 3. nikšićkog udarnog bataljona, rukovodilac Politodela 5. kozarske brigade, Treće proleterske (krajiške) brigade i Prve proleterske divizije.

20-21. Jelena Milošević iz čete za vezu i Rada Kovačević iz Inžinjerijske čete Prve proleterske brigade, u Šidskim Banovcima, decembra 1944. godine.

22. Katarina Patrnogić, narodni heroj. Član KPJ i učesnik NOB-a od 1941. Bila politički rukovodilac 2. kosovske brigade.

23. Mensura Šaćiri drži govor na mitingu Antifašističkog fronta žena 8. marta 1945. godine.

24-27. Mačvanske partizanke. Sleva nadesno: Roska Maksimović, Ljubica Delić, Kaja Garibović i Olga Jelisavetov. Oktobar 1944. godine u Bogatiću.

28. Vasilija Kostić iz Župe Nikšićke. Profesorka, uhapšena 1941. godine, držana u zatvorima u Nikšiću, Podgorici i Kavaji. Streljana 1942. kod Podgorice.

29. Rosa Kačar. Bila borac prištapske jedinice Prve proleterske divizije. Snimljeno na Sremskom frontu 17. marta 1945. godine.

30. Ana Grgurov iz Vodica, borac 2. dalmatinske brigade. 1944. godina.

31. Danica Leković-Dragović, borac 5. bataljona 4. crnogorske proleterske brigade. Fotografija nastala 7. februara 1945. godine.

32. Živana Borišić, domaćica. Rođena 1922. u selu Trbušanima kod Čačka. Član SKOJ-a, delovala u pozadini. Streljana od četnika u Trbušanima u noći između 6. i 7. decembra 1941. godine.

33. Stoja Tošić, diplomirani pravnik. Rođena 1917. u Čačku. Kao član KPJ radila u partizanskoj komandi u Čačku oktobra i novembra 1941. godine. Četnici je zaklali 18. oktobra 1943. u selu Balugi kod Preljine.

34. Branka Jovanović, domaćica. Rođena 1929. u Leušićima kod Gornjeg Milanovca. Tokom 1943-44. držala vezu sa Čačanskim odredom, 14. februara 1945. dobrovoljno postala bolničarka 2. bataljona 4. brigade Srpske divizije KNOJ-a.

35. Stojanka Teodorović, profesorka. Rođena 1914. u Obrovcu u Bačkoj. Kao član KPJ aktivno učestvovala u pripremama ustanka u takovskom kraju 1941. godine. Umrla 1943. u Šćitu kod Prozora.

36-38. Sleva nadesno, tri sestre iz Čačka. Zora Bogićević-Nikezić, rođena 1924, bolničarka u Drugoj proleterskoj brigadi. Olga Bogićević-Kostić, radnica, rođena 1922, bolničarka u Drugoj proleterskoj brigadi. Nada Bogićević-Radojević, radnica, rođena 1921, skojevka.

39. Nadežda Nada Aleksić, gimnazijalka, rođena 1924. u Priboju na Limu, živela u Čačku. Ustaničke 1941. stupila kao bolničarka u Čačanski odred "Dr Dragiša Mišović". Streljana od Italijana februara 1942. u Prijepolju.

40. Leposava Lepa Lazić-Jovanović, svršeni maturant, rođena 1922. u Gornjem Milanovcu. Ustaničke 1941. stupila u partizansku bolnicu na Savincu kod Gornjeg Milanovca. Provela jedno vreme u Banjičkom logoru.

41. Krinka Tomanić, domaćica. Rođena 1922. godine u Pranjanima kod Gornjeg Milanovca. Ustaničke 1941. stupila u Požešku četu Užičkog odreda "Dimitrije Tucović", a u Drugoj proleterskoj brigadi bila bolničarka. Nosilac "Partizanske spomenice 1941".

42. Radojka Filipović, učiteljica. Rođena 1920. u Prijevoru. Kao član KPJ stupila u Prvu ljubićku četu Ljubićkog bataljona Čačanskog odreda. Ubijena od četnika 2. decembra 1941. u Parmencu kod Čačka.

43. Marija Lompar, studentkinja medicine. Rođena 1914. u Ljubljani. Ustaničke 1941. stupila u Čačanski odred, kasnije bila u proleterskim brigadama u sanitetu. Posle rata završila Medicinski fakultet. Umrla 1985. godine.

44-46. Bolničarke 1. krajiške udarne brigade, sleva nadesno, Boja Marjanović, Jela Rokvić, zamenica političkog komesara čete u 3. bataljonu, i Mara Kecman. Aranđelovac, septembar 1944. godine.

47-49. Borci 1. krajiške brigade u Bačincima 9. decembra 1944. godine. Sleva nadesno: Vida Čavić, Kosa Moljević i Ljubica Kočović.

50-51. Sleva nadesno stoje Vukosava Bjelić-Pajić i Biljana Blagojević, borci 2. krajiške brigade 17. divizije.

52. Dr Ana Rotdajč, lekarka. Rođena u mestu Donji Slaveči u Prekomurju. Radila kao lekar u Zagrebu do nemačke okupacije. Učesnik NOB-a. Odvedena u logor Lepoglava 1943. godine, streljana naredne.

53. Dr Rožica Sagadin-Filipič. Rođena 1913. u Dornbergu kod Gorice. Postaje lekarka pri Osvobodilnoj fronti 1944. godine. Gine aprila 1945. usled izdaje prilikom noćnog upada Nemaca u bunker.

54. Dr Veruša Štolfa, lekarka. Rođena 1912. u Sežani. Učesnik NOB-a. Poginula za vreme nemačkog bombardovanja bolnice 1943. godine.

55. Magda Vernić-Torok, profesorka iz Gospića, ubijena u logoru Lepoglava.

56-58. Bolničarke 3. bataljona 11. krajiške brigade. Sleva: Mica Cvijanović, Milica Raković, Ruža Sminić. 1945. godina.

59-62. Sanitet Treće proleterske sandžačke brigade. Sleva: Vinka Ljujić, Zorka Ljujić-Dučić, Stana Ljujić-Bela i Koviljka Tripković.

63-65. Judita Alargić, Mitra Mitrović i Vera Zogović na Visu. Avgust 1944. godine.

(O. Š. / Izvor: Znaci.net)