Priče iz prošlosti - Anastas Jovanović pionir fotografije u Srbiji

U parceli broj četiri pored centralne staze na Novom groblju, u prvom redu niza grobnica velikana devetnestog i početka dvadesetog veka, intrigantnu priču o velikom umetniku, umetničkom salonu u Kosovskoj ulici br. 25 i dinastiji Obrenović otkriva spomenik Anastasa Jovanovića na kojem je upisano:

Anastas Jovanović

dvoroupravitelj

blaženoup. Knjaza

Mihaila M. Obrenovića III

1817 + 1899

Prvi srpski litograf i jedan od prvih srpskih fotografa, Anastas Jovanović, rođen je 1817. godine u mestu Vrace (današnja Bugarska), od majke Marije i oca Jovana, trgovca. Posle ujakove i očeve smrti 1831. godine, da bi obezbedio sredstva za izdržavanje porodice, napušta školovanje i odlazi na zanat. Ubrzo je bio primljen da u Knjažesko-serbskoj tipografiji uči za slovolivca - u novoosnovanoj Državnoj štampariji i slovolivnici 1832. godine. Anastas na sebe skreće pažnju kneza Miloša, u periodu kada je 1838. Dimitrije Davidović napisao Srpski bukvar, a knez Miloš naredio da se on štampa u 40.000 primeraka za 14 dana i to pisanim (kurzivnim) slovima, kakvih u to vreme u srpskoj štampariji nije bilo. Bečki majstori su procenili da će im biti potrebno dva meseca za takav rad. Anastas Jovanović je procenio da mu je dovoljno 14 dana. Zadovoljan njegovim radom knez Miloš ga šalje na Likovnu akademiju u Beč da uči bakrorez.

Već 1840. godine počeo je kao prvi Srbin da izrađuje umetničke litografije (portreti Dositeja, Mušickog i Vuka Karadžića). Uz materijalnu pomoć svog zaštitnika i prijatelja Teodora Tirke 1841. godine, kupio je Foigtlenderovu kameru sa objektivom Jozefa Pecvala – model br.3. Od tada pa do smrti, pratio je sve pronalaske i usavršavanja u oblasti fotografije. Postao je jedan od pionira srpske fotografije. Pored portreta, snimao je i delove grada Beča i Beograda, mrtvu prirodu i razne događaje. Dolaskom Karađorđevića na vlast 1842. godine, Anastas Jovanović gubi stipendiju, a pošto zbog dinastičkih promena nije mogao da se vrati u Srbiju, osnovao je fotografsko-litografski atelje u Beču. Godine 1846. završio je Akademiju u Beču.

Svoje litografske radove, zamišljene kao jedan vid srpske istorije u slici i reči, objavio je od 1850. do 1852. godine u četiri sveske, pod nazivom: „Spomenici srbski“. Po dolasku Obrenovića u Srbiju, postavljen je za upravitelja Dvora kneza Mihaila naimenovan je 1861. godine. Posle ubistva kneza Mihaila 1868. godine, povukao se sa tog položaja, iako je bio zamoljen da ostane uz kneza Milana Obrenovića. Anastas započinje povučen život u svojoj kući u Beogradu. Pratio je tehničke novine i bio među prvima u Srbiji koji je uveo telefon. Bavio se i usavršavanjem mikrofona.

Umro je 1899. godine u svojoj kući u Kosovskoj ulici br. 25, okružen decom. Anastas Jovanović je iz prvog braka imao je sina Konstantina Jovanovića, čuvenog srpskog arhitektu projektanta Narodne Banke u Beogradu, a iz drugog braka sina Jovana i ćerku Katarinu. Katarina Jovanović se istakla kao prevodilac, dobitnica Humboltove nagrade za prevod Njegoševog Gorskog vijenca, a pre svega kao velika srpska dobrotvorka. Nikada se nije udavala, a sav svoj život posvetila je nacionalnom i humanitarnom radu. Konstantin, Jovan i Katarina Jovanović sahranjeni su na groblju ciriškom groblju Nordhajm u Švajcarskoj.

Nadgrobni spomenik Anastasa Jovanovića rad bečkog dvorskog kamenoresca Eduarda Hauzera, vredno delo kamenorezačke delatnosti, nakon 110 godina od postavljanja bio je sklon padu. Zahvaljujući stručnim i odgovornim arhitektama i inženjerima JKP "Pogrebne usluge" Beograd i njihovom projektu spomenik je 2011. godine bez demontaže vraćen u prvobitno stanje.

Stručni tim arhitekata, inženjera i vrsnih kamenorezaca iz JKP "Pogrebne usluge" Beograd projektuje i izrađuje spomenike po najvišim standardima kamenorezačke delatnosti, usklađujući želje, kvalitet i cenu. Širok izbor već gotovih modela spomenika u raznim vrstama kamena uvek se može naći u ponudi Kamenorezačke radionice JKP "Pogrebne usluge" Beograd koja kao posebnu pogodnost nudi 5% popusta na kamen za izradu spomenika za plaćanje ukupnog iznosa računa u celosti, kao i odloženo plaćanje računa na 6 rata: čekovima građana i korisnicima kartice Banka Poštanska štedionica. Popust od 5% obezbeđen je za imaoce beogradske senior kartice na izradu novih spomenika nakon prve sahrane, u roku od 6 meseci od datuma sahrane preminulog korisnika senior kartice.

(Telegraf.rs/PR)