Evo kako Vladimir Putin vraća Rusiju u Srednji vek: I to uz malu pomoć Ivana Groznog

Od septembra 2025. godine srednjoškolski i osnovnoškolski učenici u Rusiji dobiće novi udžbenik pod nazivom "Moja porodica".

Objavljen u martu 2025. godine, koautor udžbenika je Nina Ostanina, predsedavajuća Odbora Državne dume za zaštitu porodice, koja tvrdi da će on učiti učenike "tradicionalnim moralnim vrednostima" koje će poboljšati "demografsku situaciju u zemlji" kao deo kursa "Studije porodice", koji je uveden u školskoj godini 2024-2025.

Preporučujemo

Međutim, neki od tih saveta za moderni život dolaze iz manje-više modernog izvora. Među materijalima koji su poslužili kao osnova u udžbeniku "Moja porodica" nalazi se i "Domostroj" iz 16. veka, zbirka pravila za održavanje patrijarhalnog domaćinskog reda.

Pretpostavlja se da je ovo delo napisao Silvester, monah-tutor cara Ivana Groznog, navodi portal The Convrsation.

Nije iznenađujuće da neki od učenika iz "Domostroja" deluju neprikladno za današnje senzibilitete. Na primer, on navodi da je pravo oca da, ako je potrebno, silom prisili domaćinstvo na poslušnost, u to vreme to bi se odnosilo i na rođake i na robove, u skladu sa pravoslavnim dogmama.

"Muževi treba da poučavaju svoje žene sa ljubavlju i uzornim poukama", piše jedan od citata iz "Domostroja" koji se ponavlja u udžbeniku.

"Žene treba da pitaju svoje muževe o strogom redu, kako da spasu svoje duše, udovolje Bogu i svojim muževima, dobro urede svoj dom i potčine se muževima u svim stvarima. A ono što muž naredi, treba da prihvate sa ljubavlju i izvrše prema njegovim naredbama2, glasi drugi citat.

Korišćenje "Domostroja" u udžbeniku, s jedne strane, podseća na prošlost, dok s druge strane evocira trenutnu politiku vlade koja dekriminalizuje porodično nasilje. Zakon iz 2017. godine, na primer, uklonio je "batinu bliskih osoba" iz liste krivičnih dela, pod uslovom da nije nanesena teža povreda.

Ovo se uklapa u širi obrazac. Pozivanje na ruski Srednji vek često se koristi u širem okviru politike Kremlja, koja koristi srednjovekovnu prošlost kako bi opravdala sadašnje političke agende, nešto što sam nazvao "politički neosrednjevekovnizam".

Zaista, Vladimir Putin i njegova vlada aktivno prioritizuju inicijative koje koriste srednjovekovnu Rusiju kao model za budućnost zemlje. Time, Kremlj ujedinjuje dugotrajni san ruske ekstremne desnice sa širim težnjama za ostvarenje ruskih imperijalnih ambicija.

Vladimir Putin i umivanje Ivana Groznog

U februaru 2025. godine, samo mesec dana pre nego što je "Moja porodica“"objavljena, vlada ruske regije Vologda, koja ima više od milion stanovnika, osnovala je nevladinu organizaciju pod nazivom "Opričnina".  U širem smislu Opričina je naziv koji podrazumeva period u istoriji Rusije od 1565. do 1572, tokom vladavine Ivana Groznog.

Organizacija ima zadatak da "podstiče ruski identitet" i "razvija moralno obrazovanje mladih". Ali naziv grupe podseća na prvo razdoblje brutalnog državnog terora u ruskoj istoriji. Opričnina je bila državna politika koju je Ivan Grozni uveo kako bi uspostavio svoju neograničenu moć. Opričnici su bili Ivanova lična garda, koja je na svojim sedlima nosila glavu psa i metlu kako bi pokazala da su "psi" cara koji su pomeli izdajice.

Hroničari i strani putnici ostavili su zapise o sadističkim mučenjima i masovnim pogubljenjima koja su sprovođena uz Ivanovo učešće. Opričnici su silovali i raskomadavali žene, drali kožu sa živih, klali muškarce i spaljivali decu. U ovom naletu nasilja, ubijeno je na hiljade nevinih.

Ivanova vladavina dovela je do perioda poznatog kao "Vreme nevolja", koje je obeleženo glađu i vojnim porazima. Neki istoričari procenjuju da je Rusija do kraja ovog perioda izgubila skoro dve trećine svog stanovništva.

Tokom ruske istorije, Ivan Grozni, koji je, pored drugih zločina, ubio svog najstarijeg sina i obesio poglavara Ruske pravoslavne crkve zbog neslaganja, bio je zapamćen kao odvratan tiranin.

Međutim, od sredine 2000-ih, kada je ruska vlada pod Putinom postala sve autoritarnija, Ivan i njegov teror prošli su kroz državnu reviziju.

Kremlj i njegovi ultradesničarski saveznici sada Ivana prikazuju kao velikog državnika i pobožnog ruskog pravoslavnog hrišćanina koji je postavio temelje Ruske imperije.

Pre nego što je došlo do ove promene u ruskoj istorijskoj memoriji, samo je još jedan ruski vladar visoko cenio Ivana Groznog. Bio je to Josif Staljin.

Ipak, nijedan javni spomenik Ivanu nije postojao sve do 2016. godine, kada su Putinovi zvaničnici otkrili prvi od tri bronzana spomenika posvećena strašnom caru tiraninu. Međutim, filmska propaganda nadmašila je komemoracije Ivanu u kamenu. Od 2009. do 2022. godine, 12 filmova i TV serija finansiranih od strane države, koji odaju počast Ivanu Groznom i njegovoj vladavini, prikazivano je u udarnim terminima na ruskim TV kanalima.

Revizionizam na nivou cele zemlje

Post-sovjetska rehabilitacija Ivana Groznog počela je u delima Ivana Sničova, mitropolita (ili visokog crkvenog dostojanstvenika) Sankt Peterburga i Ladoge. Njegova knjiga "Autokratija duha", objavljena 1994. godine, dala je podsticaj fundamentalističkoj sekti poznatoj kao "Carebožije", ili neo-Opričnina. Ova sekta poziva na povratak autokratskoj monarhiji, društvu reda i kanonizaciju svih ruskih careva.

Verovanje da je ruska državna moć "sveta", centralna dogma sekte, ponovljeno je 18. aprila 2025. godine od strane Aleksandra Karičeva, zvaničnika u Putinovoj predsedničkoj administraciji, u članku koji je upoređen sa priručnikom za "graditelje Putinizma".

Kanonizacija Ivana Groznog, predstavlja prioritet za članove ove sekte. I dok Ruska pravoslavna crkva još nije kanonizovala Ivana, Ova sekta je stekla značajnu podršku među ruskim sveštenicima, političarima i laicima. Njihovi napori se uklapaju u Putinov višegodišnji poduhvat da pruži javnu podršku Ivanu. Nije slučajno što je Putinov ministar spoljnih poslova, Sergej Lavrov, navodno nazvao Ivana Groznog jednim od tri "najpouzdanija savetnika" Putina.

Ustaljen je svetonadzor da su Rusi mesijanski narod, deo imperijalne nacije koja je jedinstveno odgovorna za sprečavanje Satanske dominacije nad svetom. U eksplicitno antisemitnoj pseudoistoriji Rusije, Opričnina je opisana kao "sveti monaški red" predvođen "pobožnim carem".

Od 1930-ih, kada je Staljin koristio Ivana da opravda svoje represije, Ivan i Staljin, Opričnina i staljinizam, postali su istorijski dvojnici. Rehabilitacija Ivana Groznog od strane Kremlja ide ruku pod ruku sa Putinovom rehabilitacijom Staljina kao komandanta Sovjetskog Saveza tokom pobede u Drugom svetskom ratu.

Promovisanje kulta "Velikog Otadžbinskog rata", kako je Drugi svetski rat zvanično nazvan još od sovjetskog perioda bilo je od suštinskog značaja za Putinovu militarizaciju ruske društva i deo propagandne kampanje koja ima za cilj da stekne podršku za invaziju na Ukrajinu. Tuga zbog gubitka imperije i želja da se ona obnovi leže u temeljima moskovskog diskursa tokom poslednjih dve decenije.

Srednji vek kao pretnja demokratiji

Retorika amnestije Staljinizma ide ruku pod ruku sa popularizovanjem državne verzije ruskog srednjeg veka putem javnih medijskih kanala. Putinova politika usvojila je verovanje ruske ekstremne desnice da bi zemlja trebalo da se vrati tradicijama srednjovekovne Rusije, onakve kakva je bila pre zapadnjačkih reformi Petra Velikog iz ranog 18. veka.

Tokom poslednjih 15 godina, ruski gledaoci su svakog meseca imali priliku da vide u proseku dva filma koje finansira država, a koji promovišu prednosti ruskog srednjevekovnog društva i hvale ruske srednjevekovne vojvode.

Ova upotreba istorijskog sećanja omogućila je Putinu da normalizuje korišćenje državne sile u inostranstvu i kod kuće, kao i da mobilizuje podršku za suzbijanje opozicije. Glavni cilj političkog neomedijevalizma je da se legitimisu ogromne društvene i ekonomske nejednakosti u postsovjetskom društvu kao deo nacionalnog nasleđa Rusije.

Da bi služio svrsi podrivanja vladavine prava i demokratskih sloboda, kako istraživanja pokazuju, Kremlj i njegovi saveznici promovišu ruski srednji vek sa njegovom teokratskom monarhijom, društvom staleža, ropstvom, kmetstvom i represijom, kao državom podržanu alternativu demokratiji.

(Telegraf.rs)