Zločin koje je bilo uvod u raspad Jugoslavije: Ubistvo ambasadora Vladimira Rolovića u Švedskoj

Na današnji dan 1971. godine, od posledice ranjavanja sa tri hica u glavu, umro je Vladimir Rolović, ambasador Jugoslavije u Švedskoj. Njegovo ubistvo bilo je, po mnogima, uvod u raspad SFRJ.

Ubistvo ambasadora Rolovića bio je prvi atentat na najvišeg diplomatskog predstavnika SFRJ u svetu, a Hrvoje Klasić, profesor istorije na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, opisao ga je 2022. za BBC na srpskom, kao "najradikalniji čin hrvatskih ekstremnih nacionalista, koji su živeli u emigraciji".

Preporučujemo

Vladimir Vlado Rolović bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFRJ i SR Crne Gore, ambasador i narodni heroj Jugoslavije. Na mesto ambasadora u Stokholmu postavljen je 1970. godine.

Tog jutra, 7. aprila 1971. godine, njegova ćerka Žana Rolović ubeđivala je oca da ne ide u ambasadu. Tek je diplomirala, dan je bio miran i sunčan i htela je da, posle zajedničkog doručka, sa ocem ode u grad.

"Ali je on rekao da ima posla u ambasadi", prisetila se Žana za BBC na srpskom.

U dom Rolovića su tog prepodneva u proceduralnu posetu došli gosti iz kineske ambasade, kada je zazvonio telefon.

"Majka je sedela u salonu sa diplomatama iz Kine, pa sam se ja javila. Muški glas mi je rekao da je jugoslovenska ambasada napadnuta", rekla je Žana.

Tada su Miro Barešić i Anđelko Brajković, članovi ekstremne terorističke organizacije Hrvatski narodni otpor, pod izgovorom da su došli da apliciraju za vizu, zaustavili ambasadora Rolovića na hodniku.

"Pokušali su ga da onesposobe, ali je Rolović imao pištolj kod sebe", prepričao je za BBC na sprskom Hrvoje Klasić, profesor istorije na Filozofskom fakultetu u Zagrebu.

"Ipak, pištolj je bio zakočen, tako da su ga udarili u glavu i zaključali u sobu."

Ispalili su tri metka Roloviću u glavu, a zatim se predali.

Žana Rolović kaže da je u Švedsku tada poslat celokupan medicinski tim neurohirurga iz Jugoslavije koji su pokušali da mu spasu život.

Vladimir Rolović je od posledica ranjavanja preminuo osam dana kasnije.

Barišić dobio doživotnu, pa poginuo na ratištu u Hrvatskoj

Ubice su osuđene na doživotni zatvor. Ali, vlada tadašnjeg švedskog premijera Ulofa Palmea je 10. oktobra 1985. godine "zbog dobrog vladanja" preinačila doživotni zatvor Barešiću u osamnaest godina robije.

Posle secesije Hrvatske i raspada Jugoslavije, Barešić se iz Južne Amerike - u kojoj je boravio posle izdržavanja kazne u Švedskoj - vratio u Hrvatsku i pristupio Tuđmanovom Zboru narodne garde.

Poginuo je 31. jula 1991. godine kod Benkovca, pod do danas nerazjašnjenim okolnostima.

On i njegovih 14 saboraca, kako je pisao Jutarnji list, upali su u zasedu srpskih specijalaca u kojoj su ubijen Miro i tri njegova saborca - Zdeslav Turić, Frane Bokanović i Mile Pandžić. Na njih danas podsećaju četiri uspravna mramorna stupa koja stoje iza Barešićeve statue.

Ono što se do danas pouzdano ne zna jeste jesu li ih srpski specijalci dočekali i ubili u unapred pripremljenoj zasedi, klopci u koju su namamljeni, ili su ubijeni s leđa, sa hrvatske strane.

Ubica dobio spomenik u Hrvatskoj

Miro Barešić dobio je spomenik u rodnom mestu Dragama, kod Pakoštana u Hrvatskoj. Spomenik nosi ime "Pogled na domovinu", a finansiranje izrade bronzane statue vredne oko 20.000 evra preuzeli su Barišićevi rođaci, prijatelji i saborci, uz pomoć Opštine Pakoštane.

Ante Barešić, inicijator podizanja spomenika i Mirov rođak, kazao je za Slobodnu Dalmaciju da je svestan kontroverzi oko podizanja spomenika.

"Bio je hrvatski nacionalista i borac za slobodu hrvatske države. I ko misli drugačije, ne govori istinu", kazao je Ante Barešić i dodao da Miro nije imao namjeru da ubije ambasadora Rolovića, "već ga oteti i zameniti za Hrvate, političke zatvorenike koji su ležali u jugoslovenskim zatvorima".

Kako je nastao ustaški pokret

Ustaša je naziv za hrvatsku revolucionarnu organizaciju osnovanu 1929. godine u Italiji, kao odgovor na šestojanuarsku diktaturu kralja Jugoslavije Aleksandra Karđorđevića.

Ideologija organizacije se zasniva na hrvatskom separatizmu, ultradesničarskim idejama i terorističkom pristupu ostvarivanja nezavisnosti Hrvatske.

Kao tajno društvo osnovao ju je Ante Pavelić tokom progonstva, a pripadnici ove organizacije nazivaju se ustašama, po staroj hrvatskoj reči za pobunjenike.

Po izbijanju Drugog svetskog rata, ustaše su preuzele vlast 1941. godine, kao saveznici Adolfa Hitlera i Sila Osovine, i osnovali Nezavisnu državu Hrvatsku (NDH) u područjima današnje Hrvatske, Bosne i Hercegovine i delu Vojvodine.

Sile Osovine su činile Nemačka, Italija i Japan, naspram Saveznika, Velike Britanije, Francuske, Sjedinjenih Američkih Država i Sovjetskog Saveza.

Ustaške vlasti su odgovorne za ubistva i progone Srba, Jevreja, Roma i drugih političkih neistomišljenika u koncentracionim logorima poput Jasenovca.

Posle pobede Saveznika, pripadnici ustaša su mahom pobegli u inostranstvo.

Zašto je ubijen Rolović

Vladimir Rolović je, veruje njegova ćerka, i ranije pretpostavljao da je ugrožen, jer je čitala "depeše koje je otac slao u Jugoslaviju".

"U poslednjoj je ukazivao jugoslovenskom vrhu na tešku povezanost hrvatske emigracije i nacionalizma. Mislim da je to bio signal i upalila se crvena lampica", kaže.

Njenoj majci je, kaže Žana, tada rekao da se ne iznenadi ako ga opozovu.

Ambasadoru je nuđeno lično obezbeđenje, ali je odbio.

Međutim, "tražio je da se bolje obezbedi ambasada koja se, začuđujuće, nalazila u stambenoj zgradi na petom spratu", seća se ona.

Pored teorije da su atentatori bili bliski saradnici hrvatske ultradesničarske organizacije koja je želela da pošalje poruku da hrvatska emigracija ne prihvata SFRJ, Klasić kaže da je bilo i drugačijih mišljenja.

Vjekoslav Luburić Maks, vođa Hrvatskog narodnog otpora, jedne od nacionalističkih organizacija i nekadašnji zapovednik svih logora u NDH, među kojima je i Jasenovac, ubijen je 1969. godine u Španiji.

"Luburić je ubijen sa tri udarca, a Rolović sa tri hica. Takođe, Miro Barišić je u ambasadi u Stokholmu ostavio fotografiju Ilije Stanića, čoveka koji je ubio Luburića", objašnjava Klasić.

Stoga su mnogi istoričari tumačili da je ubistvo Rolovića bilo obavljeno po logici "general za generala".

"Jer, Rolović je imao čin rezervnog generala iz Drugog svetskog rata, a Luburić je bio ustaški general u istom ratu", dodaje Klasić.

(Telegraf.rs)