U polarnim predelima toplije nego u Srbiji: Na Grenlandu usred zime 10°C, otkrivamo i zašto

Grenland je najveće ostrvo na svetu

I dok se sever i istok Evrope bore sa ekstremno niskim temperaturama, a ledna vazdzšna masa prodrla sve do našeg područja, ekstremno toplo vreme beleži se u polarnim predelima, preciznbije na obalama jugozapadnog, južnog i jugoistočnog Grenlanda.

Svima je asociacija na Grenland večiti sneg i led i temperature i niže od -50°C. Takva situacija i jeste u globalu na ovom najvećom ostrvu na svetu.

Preporučujemo

Poznato je da je zima na Grenlandu ledena i da zime padaju, a da je blaža situacija samo na obalnom području na jugu i jugozapadu, zbog toplijih morskih struja i ciklonske aktivnosti.

Danas je temperatura u naseljima na jugozapadnoj obali i u glavnom gradu Nuku dostigla neverovatnih 10°C usred zime. Rekord od 14°C nije oboren, ali su današnje temperature za 20 stepeni više od prosečnih, koji u ovom delu godine iznose na obalnom području od -10 do -2°C.

Snažan ciklon sa severozapada Atlantika i sa juga Grenlanda doneo je obilne količine kiše, unutar kopna i snega na jugu, jugoistoku i jugozapadu Grenlanda, ali i veoma snažna južna strujanja, zbogčega je došlo do advekcije osetno toplije vazdušne mase i naglog skoka temperature, koje su čak i u drugim predelima iako oko -20°C, više za 20 stepeni od proseka. Istovremeno, jug i jugozapad Grenlanda, ali i jugoistočna obala na udaru je orkanskog vetra sa udarima od 130 do 150 km/h.

Ovo je česta situacija naročito u ovom delu godine. Ali, kada centar ciklona odmakne istočnije, vetar bude u skretanju na severni i ledena vazdušna masa prodre i do obalnog područja, uz sneg i temperture i do -15°C. Inače, napomenuti ciklon u svom prednjem delu donosi olujna južna strujanja i otopljenje i Islandu, uz temperature do 10°C, a topla vazdušna masa širi se i prema severu Evrope, naročito prema severu Skandinavije, gde se očekuju temperature iznad 5°C, a do pre samo nekoliko dana spuštale su se i ispod -40°C. Ova topla vazdušna masa u četvrtak doneće naglo otopljenje i Rusiji i to sa severozapada i iz oblasti Baltika, pa će temperatura u Moskvi dostići 0°C, a prošle sedmice bilo je i ispod -30°C.

Ono što je još interesantnije, danas je toplije u polarnim predelima i na severu Islanda, nego na jugu Evrope i na našem području, pa tako dok temperature unutar polarnog kruga dostižu i 10°C, u Srbiji su u minusu, uz ledeni dan, a čak i na severnom obodu Mediterana opale su na 0°C, u Solunu na 4°C.

Drugim rečima, danas i večeras toplije je na Grenlandu nego na severu Grčke. Sve ovo posledica je napomenutog ciklona i veoma izražemog meridijonalnog strujanja, odnosno južnog iznad polarnih predela i severnog iznad našeg područja, dok u normalnim okolnostima preovladavaju zonalna strujanja, pa polarna vazdušna masa tada struji oko polova i zahvaljujući blagim sa okeana ne može da prodre daleko na jug.

Grenland, "zeleno" ostrvo večitog snega i leda

Grenland zauzima površinu od 2.166.086 km², od čega je 1.755.637 km² (81%) prekriveno ledom. Obala je dugačka 39.330 km, što je skoro jednako dužini Ekvatora. Težina ledenog pokrivača je u unutrašnjosti ostrva stvorila kanjon od oko 300 m ispod nivoa mora.

Sva naseljena mesta se nalaze pored obale koja nije prekrivena ledom. Najviše stanovnika živi na zapadnoj obali.

Glavni grad je Nuk i on se nalazi na jugozapadnoj obali ovog ledenog ostrva.

Od kraja 10. veka zapadnu obalu Grenlanda naselili su Islanđani i Norvežani. Novi doseljenici su osnovali tri naselja u jugozapadnom delu ostrva u kojima su živeli sledećih 450 godina, da bi iznenada nestali.

Za vreme toplog srednjovekovnog perioda stanovništvo Grenlanda bavilo se poljoprivredom ali samo u plodnim fjordovima u južnom delu ostrva. Stanovništvo je živelo od obrađivanja zemlje, lova i trgovine sa ostalim delovima Skandinavije. Skandinavski monasi su preobratili stanovnike u hrišćanstvo, a na Grenlandu je čak bio postavljen biskup. Evropski doseljenici su živeli u dobrim odnosima sa Inuitima koji su se oko 1200. godine doselili iz Severne Amerike.

Posle skoro pet vekova života na Grenlandu, skandinavski doseljenici su jednostavno nestali, najverovatnije u 15. veku za vreme "malog ledenog doba" kada se klima pogoršala, a kontakt sa Evropom prekinuo.

Pronađene kosti iz tog perioda ukazuju da je tadašnje stanovništvo patilo od neuhranjenosti.

Unutrašnji deo Grenlanda beleži nadmorsku visinu višu od 3000 metara i 80 posto ostrva je prekriveno večitim ledom i snegom. Temperature zimi unutar kopna padaju ispod -55°C, leti su oko -20°C i veoma retko se prbliže nultom stepenu.

Drugačija slika je na obalnom području. Samo se na severoistočnoj, severnoj i istočnoj obali ostrva okean ledi i temperature zimi iznose od -40 do -20°C, leti su od 0 do 10°C, uz otapanje leda na okeanu i uz otapanje ledenog pokrivača na kopnu, uz samu obalu.

Znatno ublažena situacija je na jugozapadnoj, južnoj i jugoistočnoj obali ostrva i to zahvaljujući toplijim morskim strujama i veoma izraženoj ciklonskoj aktivnosti, pa je pvaj deo i zato u potpunosti naseljen tokom cele godine.

Na ovom obalnom području zime su veoma blage za polarne širine i temperature su 20-30 stepeni više nego što bi trebalo da budu. Iz tog razloga zimski prosek je oko -5°C, ali pri prodorima ledenih vazdušnih masa sa unutrašnjeg dela kopna mogu da padnu ispod -20°C, ali se su apsolutni minimuni retki ispod -30°C, što nije slučaj unutar kopna ili na znatno južnijim širinama Azije i Severne Amerike, pa i Evrope, gde temperature padaju do -40°C, u Americi do -50°C i niže, a na severoistoku Azije i do -68°C.

Sneg je redovna pojava i to u obilnim količinama, što čini da ova područja budu veoma bogata snegom, ali se okean nikada ne ledi duž ovih obala.

Leta su prijatna, uz temperature od 10 do 15°C, neretko i iznad 20°C, a apsolutni maksimumi su i iznad 25°C.

Ipak, sneg zna da padne čak i usred leta, a da se temperature spuste ispod 0°C.

Oluje su veoma česte, zbog snažnih ciklona sa Atlantika. Orkanski vetrovi od 150 km/h sa obilnom kišom i snegom redovna su pojava tokom godine, naročito tokom jeseni i zime.

Slična situacija preovladava i na Islandu i to zahvaljujući Golfskoj struji, pa se okean nikada ne ledi, a zimske temperature su tek oko 0°C, ređe do -10°C, a jača zahlađenja su retka, izuev unutar Islanda gde temperature redovno padaju ispod -30°C, uz obilje leda i glečera.

Poslednjih decenija usled klimatskih promena, temperatura na Grenlandu i u polarnim predelima raste višestruko više i brže nego u umerenijim širinama, uz smanjenje ledenih površina i glečera.

U avgustu 2021. godine prvi put otkako se meri temperatura i prati vreme, pala je kiša na jedan ledeni vrh na Grenlandu, na visini od 2.600 metara, a ne sneg, kako je do sada bio običaj.

Temperature na grenlandskom vrhu tada su se popele iznad nule treći put za manje od deset godina.

Topao vazduh doneo je tada jaku kišu, koja je izručila sedam milijardi tona vode na ledenu površinu. Ovo su bile najveće padavine na ledeni vrh na Grenlandu otkako su počela merenja 1950. godine, prema podacima američkog Državnog centra za sneg i led (NSIDC), a količina ledene mase koja je izgubljena za jedan dan, sedam puta je veća nego dnevni prosek za ovo doba godine.

(Telegraf.rs)