Pre tačno 170 godina Novi Sad je sravnjen sa zemljom, a većina stanovništva ubijena

Bečki dvor je čak imao ideju da potpuno raseli preostalo preživelo stanovništvo

Najtragičniji dan u istoriji Novog Sada dogodio se pre tačno 170 godina, kada je grad satima bombardovan sa Petrovaradinske tvrđave, a vatra se raširila i spalila ono što đulad nisu srušila.

Tog, 12. juna 1849. godine Novi Sad je skoro sravnjen sa zemljom i ostao je bez većine stanovnika, a zbog razmera tragedije bečki dvor je imao ideju da potpuno raseli preostalo preživelo stanovništvo.

Direktor Istorijskog arhiva Petar Đurđev za 021.rs priča da je pred revolucionarnu 1848/49. godinu Novi Sad imao sto godina samostalne lokalne vlasti i razvijao se kao kulturno, ali i privredno-ekonomsko središte Srba u Austrougarskoj. Grad je imao oko 20.000 stanovnika i prvi period revolucije je uspeo da preživi bez većih posledica iako je bilo iseljavanja prvo Srba, a potom i drugih naroda, kao i nestašica hrane i drugih problema.

Petrovaradinsku tvrđavu, a samim tim i Novi Sad, držala je mađarska revolucionarna vojska verna vladi Lajoša Košuta u Budimpešti, dok su u Sremu i Bačkoj uglavnom bile srpske snage, koje su pred tragični jun bile uz bečki dvor i predvođene Đorđem Stratimirovićem pomagale Banu Josipu Jelačiću da potuče budimpeštanske pobunjenike.

Đurđev za 021.rs navodi da je 7. juna komandant jedinica na Petrovaradinskoj tvrđavi Pal Kiš krenuo ka Kaću da potuče austrijske trupe, ali je doživeo poraz i tada je Jelačić trupe usmerio ka Novom Sadu. Austrijanci, Hrvati i Srbi su mislili da će brzo osloboditi Novi Sad, zauzeti Brukšanac (nekadašnje utvrđenje na bačkoj obali na mestu današnjeg Varadinskog mosta) koje je štitilo pontonski most ka Petrovaradinu i tako okružiti utvrđenje.

Istoričari, opet, misle da je bilo i ličnih razloga za napad na Grad i Tvrđavu jer je Jelačić bio rođeni Petrovaradinac, a Stratimirović rođeni Novosađanin. Mada nisu sačuvani vojni planovi, zna se da su na obodu grada 11. juna bile mađarske trupe koje su pokušale da zaustave austrijsku vojsku.

- Ove tri brigade nisu mogle da ih zaustave i krenule su da se povlače ka Brukšancu i Tvrđavi, a austrijske trupe su polako ulazile u grad i probijale se kroz Novi Sad ka obali Dunava. Nastalo je opšte oduševljenje i svi su mislili da će se sve brzo završiti. U svojim sećanjima Mihail Polit Desančić navodi da je Stratimirović došao u kuću Jovana Hadžića i svojoj tetki, Hadžićevoj supruzi, rekao 'Brzo pripravite hranu, mi ćemo brzo osloboditi Novi Sad'. Tu sada dolazi do malih sporenja istoričara šta se tačno desilo. Prema jednom svedočenju, sa prostora gde je sada otprilike Trg mladenaca, ispaljen je samo jedan plotun iz topa ka Brukšancu kada je usledio odgovor mađarskih trupa sa Tvrđave, dok drugi izvori navode da je napadnut Brukšanac, ali da nisu uspeli da slome otpor i da je tada počelo i dejstvo topova sa Tvrđave i da su mogli da se povuku - priča Đurđev.

(Telegraf.rs/021.rs)