Na jugu Srbije živeli su kozaci: Imali su specijalnu misiju i izgradili žilu kucavicu današnjeg Vranja (FOTO)

Ruski put svedoči o podvigu i žrtvi kozaka na jugu Srbije

Ruski put na jugu Srbije gradili su ruski kozaci, pre nešto manje od jednog veka, a i danas je veoma važna saobraćajnica koja je od značaja za područje Vranja.

Prema pisanim tragovima i priči meštana, put je gradilo oko 5.000 kozaka u periodu od 1921. do 1925. godine.

Preporučujemo

Ovaj put ide od sela Korbevac kod Vranjske Banje, preko Sebevranja, Klisurice, Nesvrte i stiže do Krive Feje, a zatim preko Besne Kobile, nastavlja ka Bosilegradu, sve ukupno u dužini od 70 kilometara.

Put je kroz vrleti Južne Srbije izgradila od 1921. do 1925. godine čuvena Kubanska kozačka divizija, čiji je komandant bio belogardejski general Vasiljij Logvinov.

Mnogi od kozaka koji su pod osvetom komunističkih vlasti uspeli da prebegnu u Srbiju, ovde su dali živote radeći na izgradnji saobraćajnice. Ruski put bio je u to vreme glavna veza Južne Srbije i Istočne Bugarske. Nakon kapitulacije, bugarska vojska se upravo njime povukla u jesen 1944. godine sa juga Srbije, koji je prethodno bila okupirala.

Put je i danas u upotrebi, ali je deonica preko Besne Kobile od tucanika i zimi je neprohodna, osim za kamione i terenska vozila rudnika "Grot" u Krivoj Feji.

Mnogi od ruskih kozaka koji su ga gradili dali su svoje živote, jer je rad bio iscrpljujući, a teren nepristupačan i planinski.

Iz sela kroz koja prolazi Ruski put, izuzev Korbevca, stanovništvo se uglavnom odselilo šeszedsetih i sedamdesetih godina prošlog veka, te ovde uglavnom ima malobrojnih staračkih domaćinstava. U mnogim selima na ovom području, kao u Nesvrti, struja je uvedena tek krajem osamdestih godina.

Može se samo zamisliti u kakvim su uslovima živeli ondašnji stanovnici u selima kroz koja prolazi Ruski put, kada su u njih stigli kozaci sa Dona, uglavnom oficiri sa svojim porodicama.

U selu Korbevac i na Besnoj Kobili kozacima su podignuti spomenici, kao večni spomen na ono što su uradili i dali srpskom narodu.

- Kubanska kozačka divizija, braći kozacima stradalim u tuđini 1921. - 1925. godine - napisano je na spomeniku stradalim Rusima koji je podignut u Korbevcu.

Jedan od graditelja puta Logvinov je živeo u Vranju, gde je sahranjen na Šapranačkom groblju, a Boris Pozdnjakov koji je, takođe, živeo u Vranju bio je geodetski inženjer i jedan od glavnih projektanata puta.

U vezi ovog puta postoji zanimljivo svedočanstvo o ruskoj kulturi. Istoričar Miroslav Jovanović u svojoj knjizi “Ruska emigracija na Balkanu 1920. - 1940.” beleži kako su belogardejci sa sobom doneli kulturu čitanja.

- Ruske biblioteke otvarane su na svim mestima gde su to prilike dopuštale. Kada se ima u vidu takva atmosfera, ne treba da čudi što su vojnici koji su gradili put Vranje - Bosilegrad, smešteni po zemunicama, sa žarom čitali sve što im dođe pod ruku i što su odvajali teško zarađeni novac da bi napravili malu biblioteku - navodi se u knjizi.

Ruski put i danas posle skoro jednog veka svedoči o istrajnosti i umeću graditelja, koji su na primitivan način izgradili nešto što će decenijama kasnije povezivati ljude.

(S.T.)