U selu Radomir izgrađen prvi komunistički spomenik u Crnoj Gori

Na spomeniku su uklesana imena 22 palih boraca, od kojih su dva narodna heroja

Meštani sela Radomir, plemena Građansko u Riječkoj nahiji, sa setom i tugom, a još više sa ponosom se prisećaju rođaka palih za slobodu u Narodno-oslobodilačkoj borbi (NOR) tokom Drugog svetskog rata.

Preporučujemo

Pokraj seoskog groblja 1948. godine podignut je spomenik u njihovu čast. Od tada je delimično saniran 1981. godine nakon teškog zemljotresa koji je pogodio Crnu Goru, dok je 2019. ponovo obnovljen uz pomoć Opštine Cetinje i države, a svečanost su tada upotpunili posetom članovi SUBNOR-a.

Kako meštani ovog sela za Vijesti objašnjavaju, to je prvi komunistički spomenik podignut u Crnoj Gori, a verovatno i u Jugoslaviji posvećen herojima NOB-a.

- Spomenik je u obliku petokrarake. Kamen koji čini spomenik su klesali Paštrovići, a birao ga je naš rođak. I od momenta izgradnje nijedan taj kamen nije napukao. Ti ljudi su znali koji se materijal koristi za ovo područje. Spomenik je sagrađen uz pomoć države i meštana- kaže Dragan Vojvodić, jedan od meštana Radomira.

A na spomeniku su uklesana imena 22 palih boraca, od kojih su dva narodna heroja.

Nisu napisana prezimena, jer meštani kažu, to bi bilo suvišno, jer je poznato - "svi su Vojvodići, koji u celosti žive u ovom mestu".

- Šest Vojvodića je bilo u Prvoj proleterskoj brigadi, ostali su bili u drugim jedinicama. Pored njihovih imena nalaze se i imena bojnih polja, strelišta i logora u kojima su stradali - objašnjava Dragan.

Pored njih, Vojvodići navode, da je iz rata izašlo i još pet boraca koji su dočekali slobodu.

- Ukupno 27 u 25 domova u selu Radomir- kažu Vojvodići.

Pored spomenika je bista generala-potpukovnika Gaja Vojvodića, nosioca partizanske spomenice i komandira čete prvog Lovćenskog bataljona Prve proleterske brigade u Rudom 21. decembra 1941. godine. Do njega je spomen bista Petra Vojvodića, narodnog heroja, dok se bista drugog narodnog heroja Đoka Vojvodića, nalazi na spomen-česmi u Građanima, sa junakom i herojem Đurom Petrovićem.

Samo selo je pre rata imalo 136 stanovnika, pa ih tolika brojka boraca iz ovog mesta čini, kako kažu, verovatno područjem koje je dalo najviše boraca shodno broju stanovnika u celoj Jugoslaviji.

- Nisu naši preci svi do jednog bili zadojeni komunizmom niti su imali potpuno isto ideologiju, ali su u svojim glavama imali ideje slobode, jednakosti i otpora - objašnjava Dragan suštinu NOB.

- Kad se krenulo na Pljevlja iz čitave Crmnice je krenulo 13 boraca, a samo odavde 11 - kaže Svetozar, jedan od Vojvodića.

Rade Vojvodić se po pričama svog dede priseća ratnih vremena sa tih krajeva.

- Selo je, iako malo, specifično jer je 1942. godine dva puta bombardovano avionima od strane Italijana. To govori samo o važnosti ovoga mesta, odnosno svih ljudi koji su bili angažovani u NOB-u. Ovo područje je bilo kost u grlu u tom periodu - ponosno izgovara Rade.

- Sreća je bila što u samom bombardovanju nije bilo žrtava, jer su se ljudi sklanjali u podrume, dok su bombe padale nekoliko metara od njih. Kad su Italijani posle bombardovanja prošli da vide učinak i pitali da li je bilo žrtava, moj deda im je odgovorio: "Bile su dve žrtve - jedna mačka i dve kokoške pale su mrtve" -  osmjehuje se Rade.

Vojvodići su sumnjičavi po pitanju toga da li mlađi slede primer svojih predaka.

- Mi nastojimo da sačuvamo uspomenu na naše bravstvenike i rođake. Svesni smo da se vremena menjaju, ali ako se deo ne prenese na mlađe generacije, bojimo se da će se to zaboraviti - sa dozom straha govori Dragan.

- Kada se pogleda šta se danas sve dešava u državi. Ljudi su se borili za slobodu, a danas se ona na sve strane rasprodaje - vidno je razočaran Radislav, koji za čas promeni raspoloženje.

Neposredno uz spomenik, možda atipično, ali potpuno skladno, kako rekoše Vojvodići, nalazi se mala seoska crkva Sv. Jovana Krstitelja, koju je 1786. godine osveštao Sveti Petar Cetinjski 1786. godine.

- Uređena skromno, da se niko ne zastidi - naglasi Dragan, parafrazirajući reči koje je kazao Sveti Petar prilikom dolaska u crkvu.

Nisu Vojvodići ponosni samo na period Drugog svetskog rata. Svega toga ne bi bilo da nije boraca koji su opet dominanto sa ovog prostora učestvovali u Veljem ratu, bici na Fundini, Grahovu... Kažu da su njihovi preci nosioci šest medalja Obilića.

- Neko se danas ježi od toga, a mi smo i na te pretke ponosni. Za junaštvo na Grahovcu, šest Vojvodića dobilo je Grahovsku medalju - kaže Dragan.

Između grobnica, čitamo i imena onih koji su kroz vekove dali svoje živote za slobodu Crne Gore. Đura Vojvodića, zvani Đuro Stari, odlikovan je Đorđevskim krstom (rusko odličje). Zatim dolazimo do imena Joša Vojvodića, Draganu posebno interesantnog.

- On je na Fundini zadobio 27 rana, a nakon toga je živeo još pola godine. Obilazeći teško ranjenog Joša, tada knjaz Nikola upitao ga je bi li mu dao kapu na kojoj je bilo 17 rupa, a da će mu on poslati novu. Tako je i bilo. Kažu da se Jošova kapa čuva u Ermitažu u Sankt Petrburgu - reče on.

Nije sigurno da li se ta kapa i dalje čuva u jednom od najpoznatijih muzeja na svetu, ali jeste da meštani Radomira čuvaju sećanje na svoje heroje, a u ovom seocetu ih zaista ima dosta.

(Telegraf.rs)