Tradicija, duhovnost i porodične vrednosti: Veliki značaj crkava na beogradskim grobljima

Sastavni deo hrišćanskih grobalja su kapele - to su obično skromne bogomolje oko kojih se nižu grobnice, a koje su mesto za molitvu i verski obred pred poslednji pozdrav. Dva najvažnija beogradska groblja, Novo i Zemunsko, imaju veoma upečatljive i vredne crkve koje su značajne ne samo za groblje, već i za šire okruženje.

Zanimljivo je da je isti arhitekta projektovao zemunsku Crkvu svetog Dimitrija, koja je prva podignuta 1878. i poznata kao Hariševa kapela, kao i Crkvu prenosa moštiju svetog oca Nikole na Novom groblju u Beogradu 1893. godine. U pitanju je Svetozar Ivačković iz Deliblata.

Preporučujemo

Takođe, za obe crkve važno je napomenuti da su imale ktitore, porodice koje su svojim novcem platile izgradnju.

Novo groblje je, inače, otvoreno 1886. godine, kao prvo planski građeno groblje koje je do danas veoma značajan spomenik srpske kulture, umetnosti i arhitekture, mesto sećanja na mnoge znamenite građane Srbije i Jugoslavije, različitih vera i nacionalnosti.

Ono što mu je nedostajalo bio je hram. Da bi se on podigao pomogla je Draginja Petrović. Ona se sa suprugom Stanojlom smatra ktitorom Crkve prenosa moštiju svetog oca Nikole. Nakon suprugove smrti rešila je da podigne crkvu u kojoj će počivati njena porodica. Tako je i bilo.

Crkva je važan orijentir na Novom groblju i njegovo centralno mesto. Kako je ovaj deo Beograda nekada bio periferija, hram se koristio i od strane meštana. Takođe, iako je to kapela, hram je jedno vreme služio i kao parohijska crkva. Ima i svoju slavu, tzv. Letnji sveti Nikola, a svojevremeno je ispred groblja organizovan i vašar 22. maja.

U skladu sa nacionalnom težnjom za duhovnom obnovom, crkva je podignuta u neovizantijskom stilu. Crkva ima i važan "beogradski" pečat - građena je od lokalnog kamena. Temelje čini kamen iskopan na Karaburmi, a stubovi su sazdani od uglačanog topčiderskog krečnjaka.

Pravoslavna kapela u Zemunu još je dominantnija, jer se vidi iz različitih delova Zemuna, kao i sa Dunava. Pored kule na Gardošu jedini je visoki objekat u ovom delu grada.

Kapela se zove Hariševa, jer ju je podigao trgovac iz Zemuna Grigorije Hariš, ispunivši tako zaveštanje svoje supruge Marije. Njeno devojačko prezime je Petrović, a zaštitnik te porodice bio je Sveti velikomučenik Dimitrije.

Crkva ima dva nivoa, pri čemu donji služi kao mrtvačnica.

Osim pravoslavne kapele značajno je spomenuti i rimokatoličku kapelu na Zemunskom groblju. To je Kapela žalosne Gospe, mala građevina koja se nalazi blizu samog ulaza u groblje, koje je 1717. podignuto kao katoličko, da bi se kasnije proširilo i na srpski i jevrejski deo.

Kapela je sagrađena kada i groblje, ali je menjala izgled i današnji se pripisuje periodu s početka 19. veka. U umetničkom smislu veoma je značajan rad vajara Rudolfa Valdeca, koji je u visokom reljefu predstavio Isusa Hrista.

Postoji i krst s početka 19. veka pred kojim se svake godine, 1. novembra (Svi sveti, dan posvećen mrtvima) održava zajednička molitva.

(Telegraf.rs)