Blistavi dani hrišćanstva u Beogradu pre dolaska Turaka: Mitropolija, mošti svete Petke i čudotvorna ikona

Deo nadvratnika crkve koju je u Beogradu, kao sabornu bogomolju, podigao despot Stefan Lazarević pronađen je prilikom iskopavanja 1967. godine, nedaleko od turskog amama. Ovaj svedok prošlosti srpskog, slovenskog i pravoslavnog Beograda izoštrava priču o srednjovekovnom hrišćanskom Beogradu koji je postojao sve do turskih osvajanja.

Crkva je 1521. godine za dan pretvorena u džamiju, ali prošlost, veru i duh naroda nikad nije moguće zbrisati - sećanja koja se prenose generacijama, istorijski spisi i arheologija učinili su da priča o hrišćanstvu u Beogradu ima kontinuitet od antike do današnjih dana.

Preporučujemo

Za Beograd se posebno vezuje čudotvorna ikona presvete Bogorodice, kojoj su se klanjali kraljevi i kraljice, koja je bila okićena srebrom i zlatom, i od koje se Srbi nisu odvajali ni kada je bilo najteže. Prema predanju, ova ikona delo je svetog Luke. Narod koji je prognan iz Beograda u Carigrad prilikom turskih osvajanja poneo je čudotvornu ikonu, mošti svete Petke i carice Teofane.

U Carigradu je podignuta Crkva uspenja presvete Bogorodice, u kojoj su se relikvije čuvale. Crkva je opstala do danas i zove se Beogradska crkva.

Mošti svete Petke prenete su 1641. godine u Jaši, u Rumuniju. Dobro je da je bilo tako... Da nije, one sada možda ne bi postojale. Naime, godine 1955. u pogromu usmerenom na Grke Beogradska crkva je spaljena, a sa njom i relikvije. Čudotvorna ikona Beogradska Bogorodica u trenutku požara verovatno nije bila u ovoj crkvici, iako ju je krajem 19. veka navodno video Stojan Novaković. Sudbina ove ikone ostala je pod velom tajne.

Što se tiče beogradske episkopije, u istorijskim izvorima veoma je važna 878. godina, kada se spominje ime beogradskog episkopa Sergija, čoveka slovenskog porekla. To je bilo pre uspostavljanja vizantijske vlasti 1018. godine, trenutka kada je episkopija u Beogradu bila potčinjena grčkom ohridskom arhiepiskopu.

Sudbina naroda i vernika zavisila je od daljeg turbulentnog toka istorije. Crkve su se podelile, a dolaskom Ugara posle povlačenja vizantijske vlasti beogradska episkopija postaje katolička.

Grad je potom pripao kralju Stefanu Dragutinu kada je u Beogradu ponovo bio pravoslavni episkop, sudeći po jednom od pisama pape. Podaci iz ovog perioda hrošćanstva u Beogradu, dugog 1.000 godina često su šturi i potrebno je pažljivo spajati slagalice.

Da je mitropolija postojala 1315. godine svedoči Žitije kraljice Jelene u kome se opisuje beogradska poseta kraljice Simonide. Tu se jasno govori o sabornoj crkvi i čudotvornoj ikoni Bogorodice.

Ponovo dolaze Ugari, a sa njima i rimska crkva. Četrnaesti vek je obeležen razaranjima i preseljenima stanovništva.

Međutim, Srbi još jednom u srednjem veku dobijaju Beograd, pod vlašču despota Stefana Lazarevića, koji Beograd određuje za srpsku prestonicu. Od 1404. do 1427. tu je i sedište mitropolita. Obnovljena je stara saobrna crkva, Uspenja presvete Bogorodice, a sagrađene su još tri bogomolje izvan gradskih zidina.

Paralelno sa srpskom episkopijom, koja je dobila značajna imanja, pa čak i rudnik, postojala je i katolička crkva.

Zna se i da je u Beogradu u 15. veku postojao i franjevački samostan posvećen Bogorodici.

Kada je despot Stefan umro, Beograd se vraća u ugarske ruke, a pravoslavna crkva postaje osiromašena, pa ipak, prisutna sve do dolaska Turaka 1521. godine.

Sultan naređuje da se Srbi presele u Carigrad, a nekadašnja Saborna ili Velika crkva postaje Velika džamija.

Tačno mesto na kome se nalazila ova crkva nije precizno utvrđeno, ali verovatno je da se nalazila u Donjem grdu, pod dunavskom padinom.

Ipak, nije sve uništeno - danas mogu da se vide ostaci mitropolitskog dvora iz vremena despota Stefana, otkriveni 1977. godine.

Da je Beograd i njegova zaštitnica Bogorodica od izuzetnog značaja i za rimokatoličke vernike, svedoči i jedna barokna ikona Bogorodice beogradske koja se čuva u crkvi Svetog Petra.

Nju su na poklon dobili beogrdski isusovci u 18. veku i jedina je ikona koju su prilikom bega pred Turcima 1939. poneli iz Beograda u Petrovaradin. Ikona je vraćena u Beograd 1938. godine.

(Telegraf.rs)