UPOZNAJTE BEOGRAD: Kada su avioni poletali sa Banjice, a avijatičari bili glavna atrakcija (FOTO)

- Kad je stigao, onde napravi lep luk, dohvati se torlačkog druma i prekoputa vojničkog strelišta obori pobočno krilo i aeroplan se lagano i elegantno spusti na zemlju. Svet je pljeskanjem i uzvicima pozdravio let avijatičara - pisala je "Politika" davne 1910. godine, kada je beogradsko letelište bilo pored današnjeg VMA. U međuvremenu, aerodrom je promenio nekoliko lokacija

Možete li da zamislite avione koji sleću u blizini današnjeg VMA? To je možda teško, ali početkom 20. veka upravo je tu započelo "srpsko letenje". Tokom nešto više od 100 godina lokacija aerodroma se menjala, a 2006. godine promenjeno je i ime, pa se danas centralna tačka letenja u Srbiji zove po najslavnijem srpskom naučniku.

Septembra 1910. godine ukazuje se prva prilika da i Beograđani vide kako lete avioni. Češki pilot i mehaničar Rudolf Simon, 19. septembra, svojim avionom "loner-simon 2", izvodi prvi let avionom u Beogradu.

- Simon sede u svoju stoličicu, odmah blizu motora, koji poče da radi s velikom tutnjavom... Mašina je počela da se kreće na svojim točkovima prilično brzo, onda se diže prvo zadnji točkić, odmah zatim i prednja dva i aeroplan je bio u vazduhu na visini od 12 do 15 metara leteći pravo ka banjičkoj mehani. Kad je stigao onde napravi lep luk, dohvati se torlačkog druma i prekoputa vojničkog strelišta obori pobočno krilo i aeroplan se lagano i elegantno spusti na zemlju. Svet je pljeskanjem i uzvicima pozdravio let avijatičara - piše "Politika"

Ohrabreni uspehom pred novinarima i malobrojnom publikom, Simon i Olimpijski klub zakazuju javni let za 20. septembar. Na banjičkom konjskom trkalištu okupio se veliki broj gledalaca i zvaničnika. Simon s teškom mukom uspeva da upali motor "anzani" i penje se na visinu od 10 metara. Kreće u zaokret, ali motor počninje da prekida. Avion propada, levim krilom kači zemlju i lomi se na više delova. Srećom, Sinom prolazi sa lakšim povredama.

PET DINARA ZA SPEKTAKL NA NEBU

Prvo beogradsko letelište postade Banjičko polje. Na posebno uređenom prostoru formira se i manja loža, za koju ulaz košta 20 dinara, koliko i posmatranje letenja iz fijakera. Ulaznice za prvo mesto, u blizini mesta poletanja, koštaju 5, za drugo mesto 3, a za treće jedan dinar. Za radnike i đake cene ulaznica su pola dinara. Letovi se najavljuju preko štampe i velikih platnenih reklama postavljenih na Terazijama, Slaviji i u nekim drugim delovima grada, a počinju u ranim popodnevnim časovima.

Sledeći avijatičar koji je uspešno leteo u Beogradu bio je mladi Moskovljanin Boris Maslenikov. Zimsko vreme otežava organizaciju letova, zbog čega je Maslenikov primoran na to da više puta otkazuje letenje ili skrati predviđeni program. Inače, program se sastoji od jednog do dva leta, na maloj visini, na kojima avijatičar ispituje ispravnost aviona, a potom leti duže, sa zaokretima i na većoj visini, koja retko prelazi 100 metara.

Prvi let na Banjici Maslenikov obavlja 18. decembra 1910. Ubrzo, beogradskom čaršijom struji vest da vredi otići "čak na Banjicu i pogledati to novo čudo tehnike i simpatičnog ruskog mladića koji se osmelio da izaziva sudbinu". Već 24. decembra na Banjicu dolaze prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević, kraljević Đorđe i princ Pavle, koje je posle kraćeg leta avijatičar upoznao sa konstrukcijom farmana. Sledećih dana, od kraljevske porodice prvo je sa Maslenikovim leteo kraljević Đorđe, a zatim i princ Pavle, a kralj Petar Prvi samo je posmatrao letenje.