Internetom kruži ova SLIKA STAROG BEOGRADA na kojoj se nalazi ogromna i prelepa džamija, ali... (FOTO)

Ejnehan-beg podigao je oko 1585. godine, na mestu gde je danas Narodna skupština, najlepšu džamiju otomanskog Beograda, koja je nazvana po njemu. Osmanlijski putopisci su je po lepoti upoređivali sa Aja Sofijom. Kasnije je postala poznata kao Batal-džamija, pošto je teško oštećena u turskim sukobima s Austrijancima i Srbima. Da li je to džamija na fotografiji?

Internetom poslednjih godina, posebno na bošnjačkim forumima i sajtovima, kruži jedna intrigantna fotografija srušene beogradske Batal-džamije o kojoj smo nedavno pisali a koja se nalazila na mestu gde je danas Narodna skupština.

Preporučujemo

Batal-džamija nije bio stvarni naziv te islamske bogomolje, ona se zapravo zvala Ejnehan-begova džamija, dok turska reč „batal“ znači „napuštena“. A napuštena je bila posle Austrijsko-turskog rata 1787-1791. tokom kojeg je užasno stradala, nakon čega se prvi put i pominje pod tim novim imenom.

Dodatno je stradala i tokom Prvog i tokom Drugog srpskog ustanka, i nikada nije obnovljena; dok su Turci još uvek bili u Beogradskoj tvrđavi na tom mestu je nastala Marvena pijaca, pa je narod izgleda pokazivao vrlo visok stepen nepoštovanja tuđih svetinja, budući da se beogradski vezir Jusuf-paša 20. juna 1836. godine žalio knezu Milošu da je „indžinir Ethem-bej video kako stoka ulazi u ovu džamiju, zbog čega su joj zazidana vrata“. On je imao nameru da je obnovi, ali je Miloš jednostavno ignorisao čak i sultana koji je u tu svrhu poslao carski ferman, 50.000 groša i dva zlatna polumeseca.

Kosta N. Hristić, diplomata naš i ministar pravde u vladi Vladana Đorđevića s kraja XIX veka, nekoliko je decenija kasnije zapisao: „Unutrašnjost džamije bila je smetlište, za čitavu okolinu, puno svakojake nečisti. Glavni joj je ulaz bio sa severne strane prema varoši, ali su joj svi prozori unaokolo bili razvaljeni, gotovo do zemlje, te je izgledala kao da stoji na svodovima. Vrh u minareta bio je podrubljen... Po dupljama na džamiji legli su se, na hiljade, vrapci i čavke, a uveče su je obletala čitava jata slepih miševa. Krov, godinama zasipan zemljom i prašinom, bio je pokriven trnjem i travuljinom. Čak je iz onih pukotina nikao jedan mali dud crnoga roda, oko koga su vrapci džaveljali, da vam čak dole uši zaglušnu“.

Na kraju je srušena, po svemu sudeći 18. maja 1869. godine, mada ima i drugih datuma u opticaju. Ovaj je u svom dnevniku kratko zapisao M. Đ. Miličević, dodavši: „Juče na noć srušena je Batal-džamija. Kafedžija Panđalo dao je Cincarima 230 dukata da je poruše“.

A nekada je bila, kažu, najlepša turska građevina na srpskom tlu; nemački putopisac Feliks Kanic, koji nas je mnogo zadužio, pisao je: „Usred hrišćanskog Beograda stajala je do 1878. godine (to je taj drugi datum u opticaju; prim. nov.) Batal-džamija kao neosporno najlepša turska građevina u Srpskom vilajetu, usamljena i veličanstvena, kao da žali za sjajnim danima Polumeseca kojeg se još sećala“.

Podigao ju je oko 1585. godine beogradski nazor Ejnehan-beg, po kome je i prozvana. Same Osmanlije iz perioda Mehmeda IV, koji je vladao tokom skoro čitave druge polovine XVII veka, upoređivali su je po lepoti sa Aja Sofijom. Na tolikoj je „ceni“ bila da su na turskom groblju pored nje sahranjivani samo najugledniji Turci (čije su kosti verovatno još uvek pod nama).

Sazidana je od tesanog kamena peščara, koji je, kako su vekovi prolazili, dobio crvenkasto-sivu boju. Bila je harmoničnih proporcija, i imala je dvadeset prozora šiljatih lukova. Dužina njena bila je oko petnaest metara, a do vrha kupole oko osamnaest. Nije, dakle, bila ogromna, kao što džamije znaju da budu, ali je bila skladna i lepa.

U Ejnehan-begovu džamiju se ulazilo sa severne strane, verovatno tamo gde se danas seku Vlajkovićeva i Kosovska ulica. Ispred je bio trem sa stubovima i kupolicama. Minaret na osmostranom pijedestalu je bio živopisno obrađen i dekorisan, a takva je bila i unutrašnjost ove bogomolje. Mihrab je pri vrhu imao izrađen ukras u obliku stalaktita, čini se obojen, a iznad njega nalazili su se šiljati dekorativni lukovi izrađeni naizmenično od tamnih i svetlih kamenih blokova.

To u svakom slučaju, definitivno nije džamija prikazana na prvoj slici, uprkos zbunjujućem francuskom natpisu koji se na toj fotografiji nalazi.

Prvo, Beograd, koliko je poznato, nije imao ovakvu monumentalnu džamiju čak ni tokom svog „zlatnog“ otomanskog perioda u XVII veku kada je u njemu živelo oko 100.000 duša, mahom muslimana, sa stotinama njihovih bogomolja, sedamnaest derviških tekija, mnogih javnih kupatila, hanova, saraja. Drugo, Batal-džamija je srušena mnogo pre 1914. godine koja je prikazana na natpisu fotografije.

Džamija koju pojedinci po internetu šeruju kao Ejnehan-begovu, zapravo je spektakularna Muhamed-Ali-pašina džamija u Kairu, koju je 1830. godine počeo da gradi Muhamed Ali. On je od 1805. godine bio praktično nezavisni osmanlijski upravnik Egipta, inače rodom Albanac, čovek kojeg sami Egipćani smatraju „ocem modernog Egipta“, čovek koji je utemeljio dinastiju koja je tom zemljom vladala sve do 1953. godine. Konačno, čovek koji je u toj džamiji i sahranjen.

(O. Š.)