BEOGRAD KOJEG NEMA: Ovo su grandiozni projekti koji nikada nisu ostvareni! (FOTO)

Olimpijski grad na Kalemegdanu, jezero na Velikom ratnom ostrvu ili Brankov most sa četiri Meštrovićeva konjanika samo su neke od neostvarenih arhitektonsko-urbanističkih ideja koje su mogle učiniti da prestonica danas izgleda sasvim drugačije

Beograđanin Ivan Stojanović, odlučio je da sa svojim sugrađanima, podeli priču o nesuđenoj sudbini Beograda i svim arhitektonskim projektima koji nikada nisu realizovani.

Preporučujemo

Ivan se odlučio da čitaocima pruži drugačiju istoriju Beograda, ne onakvu na kakvu smo navikli već, kako kaže, “what if” istoriju. Stoga je sakupio davno najavljivane arhitektonske projekte koji nikada nisu zaživeli i na jednoj stranici ih podelio sa "širokim narodnim masama", prenosi "24 sata".

Materijal koji je korišćen u blogu o "Beogradu koga nema", a koji vam prenosimo, obezbeđen je preko Foruma "Politikinog zabavnika". Evo kako je Ivan u svom blogu predstavio Beograd koji nikada nije postojao.

Beograd Olimpijski grad

Osamdesetih godina prošlog veka Beograd je podneo kandidaturu za domaćina Olimpijskih igara 1992. godine. Ipak, Beograd je na konkursu završio kao treći, a čast da bude domaćin najveće sportske manifestacije pripala je Barseloni. Nakon izgubljene trke, tadašnji gradonačelnik odlučio je da bi Beograd trebalo da bude u stalnoj trci za domaćina Olimpijade.

Osmišljeni projekat trebalo je da pokaže komisiji kako bi izgledao Beograd te 1992. godine. Prva stvar koja se primećuje jeste premeštanje železničkog čvora iz Savskog amfiteatra, sa uređenim kružnim tokom oko zgrade železničke stanice. Druga velika ideja, čija realizacija je započeta, ali takođe nedovršena, jeste izgradnja Terazijskog tunela čiji je zvaničan naziv, u stvari, Bazisni tunel.

Nije reč o tunelu koji izlazi u Brankovu ulicu, već o onom koji je trebalo da izađe kod Ulice Gavrila Principa i na taj način poveže Savski amfiteatar sa gornjim delom grada. Kroz ovaj tunel prolazila bi linija budućeg metroa koji bi povezao stari i novi Beograd. Izgradnja pomenutog tunela je započeta i probušeno je početnih 100 metara, ali se nakon toga stalo sa radovima. Potom je 75 metara tunela zatvoreno, dok se preostalih 25 metara tunela i danas koristi za potrebe jedne autoperionice.

Izgled Olimpijskog grada

Ono što se još može primetiti na slikama jeste prvi pešački most preko Save koji bi povezivao centralni deo Savskog amfiteatra sa obe strane reke. Planom je bilo predvuiđeno da se izgradi još desetina zgrada koje bi bile korišćene tokom trajanja Olimpijade, a čija gradnja nikad nije ni započeta.

Kalemegdan kao središte Olimpijskih igara

Ideja da Beograd bude domaćin Olimpijskih igara nije se prvi put pojavila tokom osamdesetih godina 20. veka. Ovakva zamisao postojala je još 1936. godine kada je Jugoslovenski olimpijski odbor predložio da se Olimpijske igre 1948. godine održe u Beogradu. Za arhitektu ovog projekta izabran je Nemac Verner Marh.

On dolazi da živi godinu i po dana u Beogradu kako bi razumeo grad i kako bi što bolje mogao da napravi olimpijski kompleks. Za njegovog saradnika izabran je domaći arhitekta Dragiša Brašovan koji je javnosti najpoznatiji kao autor zgrade BIGZ-a. Zadatak Brašovana bio je da izradi projekat pristupnih dokova na Savi koji bi predstavljali uvod u sportske terene na Kalemegdanu koje će sam Marh projektovati.

Marh svoj projekat iznosi u javnost 1940. godine na kojem se u donjem gradu nalaze sportski tereni, glavni olimpijski stadion i ostala sportska polja. Ovaj plan je takođe obuhvatao i izgradnju novih objekata u gornjem gradu gde bi bili izgrađeni Panteon, Etnografski muzej... Takođe bi bilo omogućeno motornim vozilima da uđu u prostor Kalemegdana i beogradske tvrđave.

Izgled gornjeg grada

Treba biti iskren i reći da Marh, za razliku od Alberta Špera, koji je bio Hitlerov glavni arhitekta, nije bio član Nacističke partije dok je Šper bio, ne samo član, već kasnije i jedan od ministara u Hitlerovoj vladi. Marhov plan prvobitno je prihvaćen u Ministarstvu gradnje da bi kasnije pod pritikom javnosti bio promenjen.

Razlog tome nije totalna prenamena prostora Kalemegdana, već zbog toga što je posao poveren jednom strancu koga smo mi sami zvali. Inače, ovakva ideja deluje totalno radikalno, ali trebalo bi reći da je u mnogo čemu podsećala na rimski Beograd, sa razlikom što su se stadioni nalazili sa druge strane tvrđave.

Plan izgleda Novog Beograda iz 1962. godine

Nakon Drugog svetskog rata počinje rekonstrukcija i preporod Beograda. Javlja se problem smeštanja sve većeg broja stanovnika koji pristižu u Beograd i donosi se odluka o osvajanju leve obale Save. Pre Drugog svetskog rata, sa te strane Save, nalazio samo sajam koji je predstavljao početak izgradnje leve obale. Malo dalje nalazio se Zemun do koga će se nova opština vremenom i proširiti.

Jezero kod Velikog ratnog ostrva (VRO)

Gornja slika oslikava plan regulacije Novog Beograda iz 1962. godine, čiji su autori Milovan Glavički i Uroš Martinović. Centralna zona Novog Beograda ograničena je kvadratom veličine 1600 x 1600 metara, sa blokovima veličine 400 x 400 metara. Glavnu zonu trebalo je da predstavlja potez od zgrade SIV-a do železničke stanice na Novom Beogradu.

Na uglovima blokova nalazile bi se najviše zgrade. Tako postoji kompleks zgrada “Šest kaplara” u Bloku 21, zatim imamo istu situaciju u Bloku 23, solitere “Prokletije” u Bloku 28 i na kraju kompleks solitera u Bloku 30. U centralnoj zoni, između današnjeg Bulevara Zorana Đinđića i autoputa, bila je planirana izgradnja 12 solitera, takođe u uglovima blokova, koji bi dominirali okolinom.

Plan Miloša Somborskog iz 1950. godine

Miloš Somborski je 1950. godine u Generalnom urbanističkom planu (GUP) grada Beograda predvideo da se Veliko ratno ostrvo zatvori sa obe strane i da se na taj način dobije jezero koje bi Beograđani koristili kao kupalište tokom vrelih letnjih meseci. Ova ideja nije sprovedena u delo, a narednim Generalnim urbanističkim planom iz 1972. godine, ideja o jezeru premeštena je na drugu lokaciju na kojoj se i danas nalazi, a to je Ada Ciganlija, koja je inače bila planirana za industrijsku gradnju.

Plan Nikole Dobrovića za Terazijsku terasu iz 1929. godine

Proteklih 100 godina stalno se spominjao prostor Terazijske terase. Radi se o potezu koji se pruža od Terazija pa sve do Železničke stanice, ili kako mnogi vole da kažu, spušta se do obale Save. Plan uređenja ovog prostora osmislila su mnoga velika imena arhitekture, a prvi put se ono može videti u Šambonovom planu Beograda iz 1914. godine. Nažalost, ovakav izgled Terazija kao i Terazijske terase nikada nije ostvaren zbog Prvog svetskog rata.

Šambonov plan uređenja Terazija

Sledeći veliki plan uređenja Terazijske terase delo je Nikole Dobrovića. Njegov plan nastao je 1929. godine i može se reći da je bio vrlo lep, ali i praktičan, jer je podrazumevao i propratne sadržaje koji bi privukli ljude i ispunili prostor. Za razliku od ranijih planova koji su podrazumevali upotrebu mermera, Dobrović je primat dao čeliku i staklu. Nažalost, Drugi svetski rat takođe je omeo sprovođenje ove ideje u delo (ali verovatno i neki drugi razlozi). No, Dobrović koji je posle rata bio šef Urbanističkog zavoda, ozbiljno je razmišljao o izvedbi ove ideje, ali je primat dobio Novi Beograd.

Nacrt celokupnog rešenja Dobrovića

Terazijska terasa je i danas popularna, te je, čini mi se, 2007. godine raspisan konkurs sa uređenjem dela terase (do Ulice kraljice Natalije), a jedan od najboljih radova na tom konkursu delo je beogradskog studija "re:a:ct".

Projekat Milana Zlokovića za Palatu "Albanija"

Arhitekta ovog rešenja za Palatu "Albanija" je čuveni Milan Zloković, jedno od najjačih imena beogradske arhitektonske scene. Njegov rad prošao je kao treće rangirani na konkursu iz 1938. godine za zgradu Hipotekarne banke trgovačkog fonda u Beogradu. Mnogima je žao što ova zgrada nije izgrađena, ali očigledno je bila mnogo ispred svog vremena.

Mitićev modni magazin

Zgrada na slici iznad je trebalo da se nađe na trgu Dimitrija Tucovića (Slavija) u danas već čuvenoj Mitićevoj rupi. Porodica (braća) Mitić bili su jedni od najbogatijih ljudi Beograda pre Drugog svetskog rata i posedovali su mnoge nekretnine po gradu, a takođe su bili i vlasnici čuvenih robnih kuća "Mitić" gde se moglo naći bukvalno sve, od igle do lokomotive. Arhitekta ovog dela je Miladin Prljević (jedan od autora Palate "Albanija"), a visina same zgrade planirana je da bude 60 metara. Zgrada bi se nalazila na poziciji današnjeg privremenog parka između Beogradske, Njegoševe i Ulice kralja Milana.

Meštrovićevi konjanici

Kako se početkom 1934. godine bližio kraj izgradnje mosta Kralja Aleksandra (današnji Brankov most), sve više počinje da se razmišlja o skulpturama koje bi trebalo da se nađu na pilonima mosta. Ivan Meštrović izneo je ideju o četiri konjanika, dva na jednom pilonu sa obe strane mosta. Ovi konjanici trebalo je da budu car Dušan i kraljevi Tomislav, Trvtko i Petar I Karađorđević.

Visina stubova na kojima bi se nalazili konjanici bi bila 22 metra, što bi značilo da bi, sa dodatom visinom samih pilona, konjanici bili na visini 45 metara (visina Palate "Albanija"). Od ovog rešenja se odustalo pod pritiskom raznih inženjera i vajara, a kao razlozi su navedeni nepoštovanje porcedure za izbor skulptora, previsoka cena kao i nefunkcionalnost figura.

Tunel Tadeuša Košćuška

O ovom planu se najmanje zna. Uglavnom, ono što se može videti sa slike jeste da tunel počinje od Pariske ulice i ide sve do Ulice Rige od Fere. Na ovaj način bi se spojila pešačke zona Ulice Kneza Mihaila sa kalemegdanskim parkom, te bi bilo moguće prošetati se bez ikakvih smetnji od spomenika Pobedniku do Palate "Albanija".

(Telegraf.rs)