Zaboravljeni "Zejtinlik" usred Srbije: Nad kostima ratnika sastaju se ljubavnici ne znajući gde su! (FOTO)

Na osnovu starih fotografija i brojeva na krstačama zaključili smo da je ovde bilo više od 2.000 grobova

Na obodu kragujevačkog spomen parka Šumarice postoji staro vojničko groblje, za koje i mnogi Šumadinci ne znaju, a na kome je sahranjeno oko 2.500 ratnika iz nekoliko ratova. Razlog neupućenosti je što danas postoji tek 30-ak spomenika, a krstače su nestale u ratnim vihorima i političkim previranjima.

Razmere ovog vojničkog groblja tolike su da ga često nazivaju "srpski Zejtinlik".

>>> 7.100 SRBA JE UMRLO NA OVOM MESTU: Telegraf otkrio misteriju tajnog srpskog groblja u Češkoj! (FOTO) (VIDEO)

>>> Napravili smo i veliku galeriju tog zaboravljenog groblja

Neupućeni u to da su grobovi na daleko većem prostoru nego što je označeno, Kragujevčani šetaju preko grobova, zaljubljeni ovde razmenjuje nežnosti.

Staro vojničko groblje u Kragujevcu prostire se sa leve strane puta za Gornji Milanovac. Večni mir na ovom mestu našli su ratnici iz srpsko-turskih ratova (1876- 1878.), Balkanskih ratova (1912- 1913.), kao i iz Prvog svetskog rata (1914- 1918.) i Drugog svetskog rata. Ovde su grobovi čak i okupatora Srbije. Rame uz rame leže oni koji su jedni na druge pucali.

Groblje je nastalo posle podizanja Vojne bolnice u Kragujevcu, 1867. godine, objašnjava za Telegraf.rs Đorđe Milovanović istoričar umetnosti kragujevačkog Zavoda za zaštitu spomenika kulture.

 

- Na osnovu starih fotografija i brojeva na krstačama zaključili smo da je ovde bilo više od 2.000 grobova. Tu su bili sahranjeni vojnici koji su poginuli počev od Srpsko - turskih ratova, koji su preminuli u Vojnoj bolnici.

Takođe, deo groblja je austrougarskih, odnosno nemačkih vojnika, uz sami drum za Gornji Milanovac. Zavod je načinio detaljnu mapu groblja. Sada je ipak teško otkriti gde su čiji grobovi, tlo se menja, pomera, korenje drveća koje je tu kasnije posađeno učinilo je svoje. Mi smo poslednje radove na groblju sproveli 2006. godine i tada smo sanirali nadgrobne spomenike i načinili popis imena na osnovu podataka dostupnih sa spomenika, objašnjava Milovanović.

Kako je spomenika tek 30-ak, a na staroj fotografiji nastaloj posle Prvog svetskog rata se jasno vidi na krstači broj 1232, postavlja se pitanje - šta je sa ostalim grobovima preko kojih danas Kragujevčani šetaju. Istorija otkriva deo priče.

Početkom Prvog svetskog rata, Kragujevac postaje središte državnih ustanova. Prestolonaslednik Aleksandar, Vrhovna vojna komanda i centralna bolnica srpske vojske, iz Beograda se sele u Kragujevac. U ovu centralnu bolnicu su donošeni teški ranjenici sa svih frontova, a onda je tokom zime 1914. godine zavladala i epidemija pegavog tifusa. Tada nepošumljeni deo Šumarica postao je centralno groblje srpske vojske.

Uz grobove ratnika iz srpsko- turskih ratova počeli su da niču humke iz Prvog svetskog rata. Groblje se višestruko uvećalo. Svaki grob je obeležen drvenim krstom na kome je umesto imena bio broj.

- Oktobra 1915. godine, srpska vojska se povukla prema jugu, a Kragujevac su zauzele nemačke i austrougarske trupe. Okupator nije oskrnavio srpsko vojničko groblje, nego je u produžetku počeo da sahranjuje svoje poginule i umrle vojnike, piše Miroslav Samardžić, novinar i književnik, urednik internet sajta "Pogledi", jedan od najboljih poznavalaca istorije starog vojničkog groblja.

Okupatori su tada postavili mermernu skluptura lava u prirodnoj veličini, a na postamentu je isklesano "Pro patria", što znači "Za otadžbinu". Posle oslobođenja, nemački natpis je zamenjen srpskim, "Zahvalna otadžbina 1914-1918", koji se i danas nalazi na postamentu. Po završetku Prvog rata okupatorsko groblje nije skrnavljeno, ali nije ni održavano.

Kada je 1941. godine Kragujevac ponovo okupiran, nemačka vojska nije skrnavila srpsko groblje. Svoje su uredili, pa počeli da sahranjuju poginule i umrle vojnike Trećeg rajha. Kada je završen Drugi svetski rat, nova vlast je porušila nemačke i austrougarske grobove, piše Samardžić.

Srpsko vojničko groblje nisu dirali, ali je ono počelo da propada jer nije održavano.

Svedoci su posleratnih godina tvrdili da su nove lokalne vlasti naložile da budu poskidane i odnete krstače sa srpskog vojničkog groblja iz 2014. i 2015. godine. Nad kostima srpskih vojnika kasnije je posađeno drveće.

U posleratnim godinama na mestu groblja je izgrađen etno kompleks, koji je trebalo da predstavlja kuću i okućnicu prosečnog šumadijskog seljaka.

- Kragujevačka urbana legenda kaže da je etno kuću trebalo da poseti, tokom jednog obilaska Kragujevca, i Josip Broz Tito, ali on tu nikada navodno nije došao. Etno kompleks je zapaljen i nikada nije otkriven krivac za to, pojašnjava Đorđe Milovanović iz kragujevačkog Zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Miroslav Samardžić, novinar i književnik, podneo je pre 18 godina kragujevačkoj skupštini inicijativu da se obnovi "srpski Zejtinlik", srpsko vojničko groblje iz 1914-1915. godine. Ova inicijativa je svojevremeno prihvaćena, ali do danas nije realizovana.

(Marija Raca)