Jedina crkva u Srbiji koja ima odžak: Mudri Leskovčani doskočili turskim osvajačima

Crkva Odžaklija u Leskovcu izgrađena je 1803. godine i ponovo osveštana 1992. godine, u vreme kada je na čelu Eparhije niške bio blaženopočivši patrijarh Irinej

Iako je srpski narod kroz istoriju mnogo stradao, posebno od turskih osvajača, zabeleženi su i neki poduhvati koji danas mogu samo da nas učine ponosnima. Jedan od njih je vezan i za nastanak crkve u Leskovcu, koja je po mnogo čemu jedinstvena u našoj zemlji.

Preporučujemo

Da li zbog činjenice da je jednim delom ukopana u zemlju ili zato što je možda i jedina svetinja na kojoj postoji odžak, tek za njen nastanak vezane su i mnoge narodne legende i predanja.

Upravo zbog odžaka, crkva posvećena prazniku Rođenja Presvete Bogorodice, u narodu znanog kao Mala Gospojina, poznatija je pod nazivom Odžaklija.

Kako su Leskovčani nadmudrili turske osvajače?

Postoje pretpostavke da je ova neobična crkva izgrađena na mestu na kome je u prošlosti takođe postojala svetinja. Nije, međutim poznato, da li je izgrađena na temeljima ranije crkve ili manastira. Jedino što se pouzdano zna jeste da su metosi manastira Hilandara i Dečana postojali u blizini mesta na kome se danas nalazi Odžaklija.

Istoriju ove crkve obeležila su stradanja, ali i obnove. U nekoliko navrata tokom 19. veka ova svetinja je stradala. Obnovi je pristupljeno 1839. godine.

U dva navrata tokom Drugog svetskog rata bila je bombardovana i pretrpela značajnija oštećenja. Ipak, iako je stavljena pod zaštitu države 1948. godine, to joj nije naročito išlo na ruku. Komunističke vlasti nije marile za obnovu, pa crkva nije obnovljena nakon poplave, a ni nakon rušenja krovne konstrukcije 1963. godine.

Ubrzo se urušio i odžak, ali se istovremeno počelo govorkati i o predlogu da se cela crkva, odnosno ono što je od nje ostalo, poruši i da se na tom mestu podigne samo obeležje u obliku krsta, kao spomen na postojanje prvobitnog hrama. Na svu sreću, do toga nije došlo, pa se pristupilo obnovi sedamdesetih godina prošloga veka.

Današnja crkva Odžaklija, izgrađena 1803. godine, osveštana je 1992 godine.

Legende o nastanku jedinstvene crkve u Srbiji

Kako se radi o jedinoj crkvi koja ima i odžak, a uz to je i ukopana u zemlju, očekivano je i da je narod ispredao legende o njenom nastanku. Najpoznatije su dve, koje su se i najduže zadržale u narodnom pamćenju.

Objašnjenje za to što je Odžaklija ukopana u zemlji neki smatraju krajnje logičnim, kada se uzme u obzir da su turske snage u to doba vladale ovim područjem. Baš zato se i pretpostavlja da su Leskovčani odlučili da ukopaju crkvu u zemlju, kako bi turski vojnici na taj način bili sprečeni da na konjima ulaze u svetinju, što im, nažalost, nije bilo strano.

Prva legenda veli da su Leskovčani na pitanje turskog age, koji je vladao tim područjem, šta grade, odgovorili da grade kuću za sveštenika. Upitani zašto grade toliku kuću, rekli su da im je važno da ima dovoljno prostora da svi mogu da dođu kod sveštenika, kada imaju potrebu za tim.

A kako je to bila „kuća za popa“, tako je morala da ima i odžak, pa su turski osvajači ostavili narod na miru, verujući da zaista grade kuću.

I kroz drugu legendu koja se u ovom kraju prenosi sa kolena na koleno, uočljiva je domišljatost Leskovčana. Naime, kada je iz Konstantinopolja stigao ferman da hrišćansko stanovništvo sme izgraditi svoju crkvu, turske glavešine to nisu mogle da spreče.

Zato su uveli ograničenje da nijedna crkva ne sme biti veća nego što je površina jedne kože bivola.

Kako je to vrlo mala površina, domišljati Leskovčani su jednu bivolju kožu isekli na trake i tim trakama zatim obeležili površinu, na kojoj će izgraditi svetinju.

(Telegraf.rs)