Prva štamparija u srednjevekovnoj Srbiji bila je u manastiru: Rujno je potopljen, pa obnovljen

Na obalama jezera Vrutci nalazi se manastir koji je po mnogo čemu značajan za našu istoriju

Oko 18 kilometara od Užica, u ataru užičkog sela Bioska, nadomak jezera Vrutci nalazi se jedan od manastira Eparhije žičke Srpske pravoslavne crkve. Manastir Rujno nadvisuje planina Ponikve.

Preporučujemo

Veruje se da je listopadna drvenasta biljka ruj, koju je jedan od antičkih filozofa karakterisao kao divlju maslinu, zaslužna za naziv manastira Rujan ili Rujno, budući da je u stara vremena obilato rasla na ovom području.

Prva štamparija srednjevekovne Srbije

Na mestu na kome se danas nalazi jezero Vrutci, na čijoj obali je i ova svetinja, ranije je postojala banja. Upravo je Bioštanska banja, kako su je nazivali, doprinela i boljem životu samog manastira u to vreme.

Monah Teodosije je 1537. godine baš u manastiru Rujno, na 250 ploča od drveta uz pomoć voštanice uspeo da izrezbari slova za "Rujansko četvorojevanđelje". Upravo zato se često i navodi da je u tom manastiru funkcionisala i prva štamparija u srednjevekovnoj Srbiji.

U uvodnom delu "Rujanskog četvorojevanđelja" sačuvan je zapis autora, u kome navodi da je „božansku knjigu“, kako je naziva napisao „pod pokriljem planine koja se zove Ponikve, na reci koja se zove Beaska, na selu koje se zove Vrutci, pri hramu svetoga i slavnoga velikomučenika i pobedonosca Hristova, Georgija“. Upravo Svetom velikomučeniku Đorđu i jeste posvećena glavna manastirska crkva.

Zanimljiv je podatak da se u Nacionalnoj biblioteci u, danas češkom gradu Pragu, čuva kompletno sačuvan primerak "Rujanskog četvorojevanđelja". Taj primerak sadrži ukupno 300 listova i deo je Šafarikove zbirke. Postoji i relativno oštećen primerak, kome nedostaju četiri lista i trenutno se nalazi u Sankt Peterburgu, u Ruskoj nacionalnoj biblioteci.

Primerak koji se danas čuva u muzeju Srpske akademije nauka i umetnosti sadrži samo 92 lista.

Stradanje i obnova

Nije poznato sa sigurnošću ko je bio ktitor manastira, ali jeste poznato da su turske snage, koje su u prvoj polovini 16. veka vladale tim područjem, uspele da otkriju improvizovanu štampariju u manastiru Rujno. Zato su spalili ne samo nju, nego i čitav manastir. Monasi koji su uspeli da prežive napad, spas su pronašli u manastiru Rača.

Takođe, postoji i mišljenje da je manastir zapravo stradao početkom 17. veka. Sve do kraja 18. veka je manastir Rujan funkcionisao, da bi nakon toga ostao pust.

Postoji očuvan zapis, koji datira iz 1857. godine. U njemu je navedeno da je samo kamen sa Časne trpeze ostao u prvobitnom stanju, dok je manastir uništen.

Stubove koji su krasili ovu svetinju turske snage su odnele. Korišćeni su tokom gradnje medresa u obližnjem Užicu. Pošto su turske srednje škole porušene, ti stubovi su bili ugrađeni u lokalnu osnovnu školu. Ipak, jedan od njih je očuvan, jer ga je jedan meštanin koristio za podupiranje kuće. Kada je manastir obnavljan, stub je vraćen tamo gde i pripada.

Nakon što je 1980. godine pregrađena reka Đetinja, odnosno pošto je izgrađena brana Vrutci, kada je i formirano istoimeno jezero, manastir Rujno je potopljen. Iako se zahvaljujući izgradnji ove brane Grad Užice nesmetano snabdeva vodom, osim ove svetinje, potopljeni su i dom kulture, škola i železnička stanica.

Tek početkom 21. veka, tačnije u periodu između 2004. i 2006. godine, ova svetinja je obnovljena. Manastir je tada izgrađen na nešto višoj lokaciji od prvobitne. Osveštan je 5. maja 2007. godine i u njemu obitavaju monasi, na čelu jeromonahom Teodosijem, koji je iguman manastira od 2018. godine.

Kao i kod prvobitnog manastira, glavna crkva je posvećena Svetom velikomučeniku Đorđu.

(Telegraf.rs)