Malo selo u blizini Knjaževca koje čuva srednjovekovnu istoriju u crkvi zanimljive arhitekture

Mala crkva interesantne arhitekture u Donjoj Kamenici

U neposrednoj blizini Knjaževca u Zaječarskom okrugu je smešteno selo Donja Kamenica. U njemu živi tek nešto više od 300 duša, ali ja ovo celo i te kako poznato.

Preporučujemo

Crkva posvećena Presvetoj Bogorodici, koja je izgrađena u prvoj polovini 14. veka je proslavila selo Donja Kamenica.

Zadužbina upravitelja Srbije

Tokom 1458. godine je veliki vojvoda, a zatim i namesnik despotovstva, član porodice Filantropena, koja je vladala Tesalijom krajem 14. veka bio Mihajlo Anđelović. Imao je značajnu ulogu na dvoru Đurđa Brankovića, a zanimljivi je podatak da je njegov brat ranije bio odveden tokom danka u krvi u Jedrene. Tamo je vremenom postao beglerbeg Rumelije, a zatim i veliki vezir.

Nakon smrt Lazara Brankovića je vladalo tročlano namesništvo, čiji je jedan član bio i guverner Raške, Mihajlo Anđelović. Nažalost, on se zbog brata okrenuo turskoj strani, pa je čak pokušao i da uvede turske vojnike u Smederevo tajno, ali je na svu sreću taj njegov pokušaj osujećen. Bačen je u tamnicu u martu 1458. godine, a sva njegova imovina je bila oduzeta i razdeljena. Posle tog nemilog događaja, Jelena i Stefan Branković vladaju zemljom.

Upravo se Mihajlovo ime vezuje za gradnju Bogorodičine crkve u selu Donja Kamenica kod Knjaževca.

Mala crkva interesantne arhitekture

Iako dimenzije ove svetinje nisu naročito velike, baš zbog svojih izuzetno skladnih proporcija ona odaje potpuno drugačiji utisak.

Izgrađena je tokom 14. ili 15. veka, a u osnovi ove crkve se nalazi krst čiji je oblik nepravilan. Iznad njega se uzdiže kupola, a postoje i dve simetrične kule zvonare manjih dimenzija. Na prvi pogled možda i ne izgleda kao uobičajene srednjovekovne crkve u našoj zemlji, ali je svakako vrlo zanimljiva. Inače se Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici nalazi, kao Spomenik kulture od velikog značaja, pod zaštitom Republike Srbije.

Sve do 1932. godine je bila u prilično lošem stanju, čak je jedan njen deo bio potpuno porušen. Kada je u pitanju živopis ove crkve, mora se priznati da je i on vrlo interesantan, jer su sveci i ktitori prikazani naturalistički.

A da sve bude još interesantnije, ovo je jedina crkva u našoj zemlji, u kojoj se može videti freska Svetog Đorđa Diasoritisa, koji se smatra zaštitnikom ostrva Amorgos u Grčkoj.

Mada se zvanično smatra da je ktitor ove crkve bio Mihajlo Anđelović, uzevši u obzir da se na ktitorskoj kompoziciji može videti on sa suprugom i decom, postoji tumačenje da možda na tom prikazu nije Mihajlo sa porodicom.

Čuveni putopisac Feliks Kanic je pominjao takozvanu Abogovićevu crkvicu u ovom selu. U knjizi u kojoj govori o Kneževini Srbiji, on je naveo da je ta crkva podignuta u doba vladavine despota Đurđa. Prema toj logici je ova crkva zadužbina Mihajla Abogovića, koji je bio jedan od srpskih despota. On je u to vreme vladao Vidinskom oblašću, a tu je spadalo i ovo selo. Interesantno je da na ktitorskoj kompoziciji postoji prikaz ktitora sa njegovom porodicom i to u samoj crkvi i u priprati. Prikazani su otac i majka, kao i njihovi ćerka i sin. Pored ćerke je navedeno žensko ime Vukosava. Posebno je zanimljiv podatak da su na mnogim freskama očuvani natpisi na grčkom jeziku, a da srpsko-slovenske nazive na freskama u Bogorodičinoj crkvi u Donjoj Kamenici nose samo pet svetitelja.

Čini se da nije moguće zaključiti ko je ktitor ove crkve sa sigurnošću, ali se svakako zna da je ona još jedna od niti koja vezuje grčki i srpski narod.

(Aleskandra Blažević/Telegraf.rs)